Onderzoeken is geen vies woord

Als je niet weet of een integriteitsschending of ongewenst gedrag heeft plaatsgevonden, is het doen van onderzoek noodzakelijk. Gaat het om een ongewenst gedrag, dan lijkt het doen van onderzoek tegenwoordig echter bijna ‘not done’ geworden te zijn. Geluiden die je dan hoort zijn bijvoorbeeld: het richt (nog) meer schade toe aan de organisatie en betrokkenen, de focus zou blijven liggen op reactief handelen in plaats van preventie en mensen moeten gewoon met elkaar in gesprek.

Ik snap deze geluiden wel, omdat ze voor een deel natuurlijk waar zijn. Maar: als het juiste meldproces is gevolgd, dan kan de uitkomst zijn dat een onderzoek de enige juiste vervolgstap is. Er zijn drie stappen voorafgaand aan die beslissing om wel of geen onderzoek te doen. Ten eerste: onderzoek de melding. Waar gaat het over, is de melding anoniem of vertrouwelijk, is het te bewijzen? etc. Ten tweede: voer een gesprek met de melder. Wat wil de melder? Wat is de positie van de melder (ten opzichte van de beklaagde)? Is een gesprek nog mogelijk? etc. En ten derde: voer een gesprek met de beklaagde. Wat is de eerste reactie van de beklaagde? Wat wil de beklaagde? Is een gesprek nog mogelijk? etc.

Als vervolgens blijkt dat bijvoorbeeld de feiten nog niet helder zijn of dat er meerdere mensen in de organisatie zijn die ‘last’ hebben (gehad) van het gedrag van een beklaagde, dan ben je als werkgever zelfs verplicht om een onderzoek te starten. Dit volgt uit de zorgplicht die je hebt voor je werknemers (art. 7:658 BW en art. 3 Arbeidsomstandighedenwet).

Laten we het kind dus niet met het badwater weggooien. Natuurlijk moeten organisaties aandacht hebben voor de preventieve kant, natuurlijk moet er niet vanuit een paniekreactie worden gegrepen naar het middel van onderzoek en natuurlijk moet het juiste meldproces worden gevolgd. Maar soms kan het niet anders. Ja, het kost tijd. Ja, het kost geld. Ja, het heeft impact. En ja, daarna moet je als organisatie nog steeds zelf een beslissing nemen. Maar dan wel op basis van feiten, vastgesteld door onafhankelijke deskundige onderzoekers. En daar gaat het in de praktijk natuurlijk nog wel eens mis. Door de aandacht die er voor het onderwerp is, schieten onderzoeksbureaus als paddenstoelen uit de grond. Maar dat is voer voor een volgende column.

Wat ik de laatste tijd bovendien steeds meer zie is beklaagden die juist wíllen dat een onderzoek wordt ingesteld. Laat de melding maar onderzocht worden, hoor ik dan. Het is namelijk óók een mogelijkheid om de feiten boven tafel te krijgen en vrijgepleit te worden. Werkgevers moeten ook dat onder ogen zien.

Het wordt er al met al niet gemakkelijker op. Mijn boodschap blijft echter nog steeds: blijf kalm, raak niet in paniek en volg het juiste proces.