Juridische route niet altijd wenselijk

Bij interbestuurlijke conflicten kiezen gemeenten steeds vaker de juridische weg. Niet altijd terecht, vindt de Nijmeegse hoogleraar staatsrecht Hansko Broeksteeg. Hij pleit voor meer bestuurlijke geschilbeslechting waarbij de doelmatigheid zwaarder meeweegt.

Geld

‘De relatie tussen overheden wordt beheerst door geld. Het rijk kan natuurlijk sturen en de provincie ook en kennelijk wordt daar best veel gebruik van gemaakt. En dan krijg je dus geschillen: wie betaalt wat?’, vertelt de Nijmeegse hoogleraar staatsrecht Hansko Broeksteeg. Ook bij horizontale bestuursgeschillen ziet hij dat geld (naast herindeling) vaak een rol speelt. Bijvoorbeeld tussen een gemeente en een waterschap: wie draagt de kosten van een waterzuiveringsinstallatie? Of tussen gemeenten onderling. Zo verschilden Doesburg en Nijmegen van mening over de verlening van een langdurigheidstoeslag aan een inwoner die van Nijmegen naar Doesburg was verhuisd (De Kroon besloot dat Nijmegen moest beslissen en dus ook moest betalen). ‘Een keer ging een geschil tussen gemeenten zelfs over de kosten van een gezamenlijk ingehuurde architect.’

Vastgebakend

Vorige maand sprak Broeksteeg aan de Radboud Universiteit Nijmegen zijn oratie ‘Conflicten tussen overheden’ uit. Doorgaans ziet hij dergelijke conflicten worden beslecht via een juridische procedure. Niet heel vreemd, vindt Broeksteeg,  want als het gaat om handelen van de overheid, dan is er vaak sprake van een ‘besluit’ en dan volgt bezwaar en beroep. ‘De voordelen van de juridische procedure liggen in het feit dat er een vastgebakende procedure is  met stevige rechtstatelijke waarborgen. Die procedures zijn ook openbaar, dus het is duidelijk hoe het proces wordt gevoerd.’ Maar de vraag die Broeksteeg wil opwerpen is deze: is die juridische procedure wel de meest wenselijke rechtsgang?

Doelmatigheid

Het nadeel is volgens hem namelijk dat een rechter zich alleen met rechtmatigheid bezighoudt. Via een bestuurlijke procedure kunnen meer doelmatigheidsaspecten worden meegenomen. Zoals: is dat herindelingsbesluit nou wel zo logisch? ‘Er is bij de bestuursrechter sprake van een bredere blik, een grotere vrijheid om te beslissen. Een gemeente of waterschap heeft de keuze om die meer juridische of de bestuurlijke procedure te volgen. Wat het beste is, is aan het bestuursorgaan. De gemeente Woerden procedeerde bij de rechter tegen de vaststelling van een specifieke uitkering van het rijk. Dat is niet raar, want dat is een regeling en derhalve een juridische discussie. Het hangt dus een beetje af van het type geschil. Mij gaat het erom dat het gemeengoed wordt dat bestuurlijke geschilbeslechting wat gedateerd zou zijn. Dat wil ik ter discussie stellen.’

Code

Zouden conflicten niet vaker kunnen worden opgelost met de vernieuwde Code Interbestuurlijke Verhoudingen? Volgens Broeksteeg is het goed dat de geactualiseerde code er is, maar functioneert die meer op een abstract niveau. ‘Het gaat om een goede verhouding tussen gemeenten en andere openbare lichamen. De code kan grote politieke geschillen voorkomen of in goede banen leiden, maar voorkomt niet dat concrete geschillen ontstaan die moeten worden opgelost.’

Lees het volledige interview deze week in BB03 (inlog)