Juridisch kader voor participatieverordening Amsterdam

Het college van Amsterdam heeft ingestemd met de nieuwe participatieverordening, een lijst van heldere regels die ervoor moeten zorgen dat de participatie van Amsterdammers bij nieuw beleid overal binnen de gemeente hetzelfde is.

Belangrijke onderdelen

In 2021 waren de regels voor participatie in Amsterdam al vastgelegd in het beleidskader participatie en het beleidskader buurtrechten, maar er was geen juridisch kader. Nu is in de participatieverordening vastgelegd aan welke proces- en kwaliteitseisen participatie moet voldoen, zodat Amsterdammers weten waar ze op kunnen rekenen als ze participeren. ‘Goede participatie en inspraak zijn belangrijke onderdelen van het democratisch proces’, stelt wethouder Rutger Groot Wassink (Democratisering).

Duidelijke regels

Met het vaststellen van de participatieverordening haakt de gemeente Amsterdam vroegtijdig aan op de landelijke verplichting voor gemeenten om vast te leggen hoe ze bewoners betrekken bij het maken van plannen en beleid. Eind vorig jaar nam de Tweede Kamer de wet Versterking participatie op decentraal niveau aan en pas vorige week dinsdag nam ook de Eerste Kamer de wet aan. Nu hebben gemeenten twee jaar de tijd om eraan te voldoen. ‘We leggen duidelijke regels vast, waar Amsterdammers én ambtenaren op terug kunnen vallen’, aldus Groot Wassink. Hij noemt een belangrijke verbetering dat ondervertegenwoordigde groepen worden bereikt ‘en daarmee ook alle perspectieven worden gehoord’.

Niet alleen een bewonersbrief

Het bereiken van die groepen is lastig en kan ook per buurt en onderwerp anders zijn. Een afdeling van de gemeente kan zich er niet vanaf maken met een bewonersbrief, laat zijn woordvoerder desgevraagd weten. Ook gebiedsregisseurs van wijken en buurten kunnen input geven. ‘In de ene buurt kan het buurthuis de centrale plek zijn waar mensen naartoe komen die niet worden bereikt via brieven, maar het kan ook via social media, appgroepen of persoonlijk contact.’ In het juridische kader is vastgelegd dat niet alleen per brief mensen worden gevraagd om te participeren, maar dat dit in de buurten moet worden afgestemd.

Meer impact

Voorheen kon elke afdeling zelf bepalen hoe met burgerparticipatie om te gaan, maar nu weten de Amsterdammers dus van tevoren hoe de inspraak zal gaan en wat de gemeente ermee gaat doen. ‘Het liep hiervoor nog teveel uit elkaar. We hebben nu echt een set van regels waar alle afdelingen van de gemeente zich aan moeten houden. Dat geeft duidelijkheid en mensen weten nu ook waar ze juridisch vanuit kunnen gaan. Het beleidskader bestond al, maar was niet juridisch. Dit heeft meer impact. Mensen kunnen erop terugvallen.’

Buurtplatforms

De participatieverordening legt dus vast hoe de gemeente burgers betrekt bij het maken van plannen en beleid en hoe de gemeente met buurtplatformen en initiatiefnemers die gebruik willen maken van buurtrechten, samenwerkt aan de ontwikkeling van de stad. De participatieverordening noemt drie vormen van participatie: burgerparticipatie, overheidsparticipatie en netwerkparticipatie. Bij burgerparticipatie gaat het om hoe de gemeente bewoners betrekt bij het maken van plannen en beleid, bij overheidsparticipatie over hoe de gemeente samenwerkt met bewoners die een initiatief voor hun buurt hebben en bij netwerkparticipatie hoe de gemeente samenwerkt met groepen bewoners die zich hebben georganiseerd in een buurtplatform. ‘Mensen kunnen vanuit hun eigen initiatief iets veranderen in de buurt. Vaak wordt gedacht aan een bewonersavond, maar er zijn ook andere vormen, bijvoorbeeld mensen die zelf bij elkaar komen en dingen voorstellen.’

Jaarlijkse rapportage

Vorige maand stemde het college al in met de participatiemonitor. Dat is een jaarlijkse rapportage die inzicht moet geven in wat er in de gemeente allemaal gebeurt op participatiegebied. Zo kan de gemeente controleren of de participatie in de stad verloopt volgens de regels van de verordening en zien of er nog verbeteringen moeten worden doorgevoerd. ‘Volgend jaar verschijnen de eerste resultaten. Er is al een evaluatie ingebouwd. Zo is er voor de gemeenteraad ook te controleren wat er op het gebied van participatie gebeurt.’ Overigens wordt de participatieverordening komende maand besproken door een raadscommissie. Daarna wordt de verordening ter goedkeuring voorgelegd aan de gemeenteraad.

Evaluatie referendum

Eerder werkte Amsterdam al aan de invoering van buurtbudgetten en werd er een nieuwe referendumverordening vastgesteld, die onlangs voor het eerst werd beproefd, al ging dat niet van een leien dakje. ‘Dat is een andere verordening dan de participatieverordening, maar ook die wordt geëvalueerd. Maar de verordening staat, dus mensen kunnen een referendum aanvragen.’ Verder is in het coalitieakkoord afgesproken dat er in deze bestuursperiode drie burgerberaden worden gehouden. Na een eerste test met een miniburgerberaad over klimaat is onlangs het eerste burgerberaad over hoe om te gaan met het afvalprobleem in de stad begonnen. 'Ook daar kijken we vanuit een evaluatie wat we er nog aan kunnen verbeteren. En er staan er nog twee op de planning. De onderwerpen kunnen nog worden geopperd.’