Eerste Kamer neemt WGS aan

De Eerste Kamer stemt in met het wetsvoorstel gegevensverwerking samenwerkingsverbanden (WGS). Alleen GroenLinks-PvdA (met uitzondering van het lid Crone), PvdD, SP, FVD en Volt stemden tegen. Een motie van Volt om samenwerkingsverbanden actief te wijzen op effectieve anti-discriminatie-maatregelen en -trainingen werd verworpen.

Informatie delen in samenwerkingsverbanden

Het wetsvoorstel maakt het mogelijk om informatie over personen te delen binnen samenwerkingsverbanden van overheidsinstanties en private partijen, zoals de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s). Die samenwerkingsverbanden zijn in het leven geroepen om zaken als fraudebestrijding en ondermijning te bestrijden. De WGS heeft betrekking op vier bestaande samenwerkingsverbanden. 

Alleen onder strikte voorwaarden

De Eerste Kamer debatteerde dinsdag 11 juni met demissionair minister Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid over het wetsvoorstel. Toen was nog niet duidelijk hoe BB, in de Eerste Kamer de grootste met 16 zetels, zou stemmen. Yeşilgöz meent dat het wetsvoorstel versnippering en onduidelijkheid over gegevensverwerking zal wegnemen, door te voorzien in heldere grondslagen voor gezamenlijke gegevensverwerking. Volgens haar is gegevensverwerking alleen is toegestaan onder strikte voorwaarden. Ze zegde bovendien een invoeringstoets na een jaar toe, bovenop de gebruikelijke evaluatie van een wet na vijf jaar.

Veel burgemeesters zijn voorstander van de wet. Half mei stuurden de burgemeesters van Utrecht, Amsterdam en Den Haag, namens de RIEC’s, de VNG en de veiligheidsoverleggen, samen met het OM een brief naar de Eerste Kamer om te pleiten voor een juridische basis om informatie te mogen delen in de strijd tegen ondermijning.

Sleepnet

Maar tegenstanders noemen de wet een ‘Super SyRI’, verwijzend naar  het Systeem Risico Indicatie (SyRI) dat door de rechter werd verboden. Volgens hen komt de WGS neer op het uitgooien van een sleepnet over allerlei bijeengevoegde data in de hoop dat je wat tegenkomt. Tegen Binnenlands Bestuur wees Tijmen Wisman, voorzitter van het Platform Burgerrechten, er eerder op dat er volgens de WGS nieuwe samenwerkingsverbanden kunnen worden opgezet onder een algemene maatregel van bestuur (AMvB). In tegenstelling tot een reguliere wet kan een AMvB worden aangenomen door een minister, zonder tussenkomst van de Tweede en Eerste Kamer. Dat betekent volgens de tegenstanders van de wet dat een nieuw samenwerkingsverband van gegevensdelers met één pennenstreek van de verantwoordelijke minister in het leven kan worden geroepen.

Waarborgen

Het streven is dat de WGS per 1 januari 2025 in werking kan treden of mogelijk eerder. Eerst moet de Afdeling advisering van de Raad van State zich buigen over het Besluit gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. Dit is een algemene maatregel van bestuur waarin de grondslagen om gegevens te kunnen delen verder worden verduidelijkt. Volgens de rijksoverheid is hierbij rekening gehouden met vragen uit het parlement en adviezen van het College voor de Rechten van de Mens, de Autoriteit Persoonsgegevens en voorlichting van de Afdeling advisering van de Raad van State, die op verzoek van de Eerste Kamer zijn uitgebracht.

Er worden waarborgen gesteld over de criteria waaraan een signaal of verzoek moet voldoen om data te delen binnen de samenwerkingsverbanden. Ook worden er rechtmatigheidsadviescommissies in gesteld. Het doen van een onafhankelijke privacy audit is verplicht en er komt een contactpunt bij de samenwerkingsverbanden waar burgers hun rechten op grond van de AVG kunnen uitoefenen. Het is bovendien verplicht om een passende opleiding voor gegevensverwerking te doen voor de uitvoering.