Geld EU-herstelfonds voor digitalisering mist doel

Het EU-herstelfonds is niet optimaal ingezet voor digitale transitie in de EU-lidstaten. Hoewel minstens 20 procent van de middelen werd gereserveerd voor digitalisering, werden deze investeringen vaak niet gericht op de meest urgente digitale behoeften van de lidstaten. Dit heeft ertoe geleid dat sommige landen weliswaar hun sterke punten versterkten, maar verzuimden hun digitale achterstanden aan te pakken.

Corona epidemie

Het EU-herstelfonds, officieel de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (Recovery and Resilience Facility, RRF), is een financieel steunpakket van de Europese Unie dat in februari 2021 werd opgericht om lidstaten te helpen herstellen van de economische en sociale gevolgen van de coronapandemie. Het fonds heeft een budget van 724 miljard euro, waarvan 359 miljard euro aan subsidies en 365 miljard euro aan leningen.

Met een budget van 150 miljard euro uit de RRF, goed voor twee derde van de totale EU-begroting voor digitalisering tussen 2021 en 2027, was het fonds ook bedoeld als katalysator voor digitale hervormingen. Volgens ERK-lid Ildikó Gáll-Pelcz is echter een kans gemist: ‘Hoewel alle lidstaten voldeden aan de eis om 20 procent van hun middelen aan digitalisering te besteden, was er geen verplichting om de grootste uitdagingen binnen hun digitale infrastructuur en beleid aan te pakken.’

Onduidelijke voortgang en trage uitvoering

Naast de niet-doelgerichte investeringen kampt de uitvoering van digitale projecten met aanzienlijke vertragingen. Lidstaten meldden begin 2024 dat slechts 31 procent van de beoogde digitale mijlpalen en doelstellingen was behaald, zes procentpunten minder dan gepland. Uit een nadere analyse van vijf EU-landen bleek dat bijna de helft van de gecontroleerde digitale maatregelen achterliep op schema.

Daarnaast was er nauwelijks gebruikgemaakt van de mogelijkheid om grensoverschrijdende digitale projecten op te zetten. Van de meer dan duizend nationale digitale maatregelen waren er slechts zestig meerlandeninitiatieven, goed voor 5 miljard euro (3,3 procent van het RRF-budget voor digitalisering). 

Meten van impact blijft lastig

De Europese Rekenkamer benadrukt dat het huidige RRF-prestatiemetingen onvoldoende inzicht geven in de daadwerkelijke impact van de investeringen op de digitale transitie. De gebruikte indicatoren zijn te algemeen en richten zich voornamelijk op output in plaats van op concrete verbeteringen in digitale infrastructuur en vaardigheden. Bovendien hanteren lidstaten inconsistente en soms onnauwkeurige rapportagemethoden, waardoor het moeilijk is om de werkelijke vooruitgang te beoordelen.

Volgens de auditors werd in ongeveer 60 procent van de onderzochte investeringen geen duidelijke koppeling gelegd tussen de toegekende middelen en meetbare digitale vooruitgang. Dit gebrek aan transparantie en samenhang belemmert volgens de onderzoekers een effectieve evaluatie van de bijdrage van de RRF aan de digitale transitie van de EU.