Buren verkoopt voor ravijnjaar zijn monumenten

Gemeenten doen hun eigen vastgoed vaker van de hand. Bij monumenten valt dat niet overal lekker, blijkt in de Betuwse gemeente Buren. Een rijk monumentenbezit kan zowel een lust zijn als een last. ‘Je ziet langzaamaan dat het hart uit Buren wordt gesloopt.’

Doperwt

Stadsdichter Fred Eggink van Buren dreigde in lokale media zich vast te ketenen zodra het bord ‘Te Koop’ op het oude raadhuis van Buren wordt aangebracht. Sinds 1988 huist in dat pand het museum Buren & Oranje. Eerder kondigde hij aan zijn protest vol te houden tot verkoop van de baan is. ‘Ze hebben hier het historisch besef van een doperwt’, foetert de gepensioneerde journalist tijdens een stadswandeling langs de stenen historie (de gemeente Buren telt 270 rijksmonumenten). Het ommetje voert langs de oude synagoge, nu in gebruik als expositieruimte. ‘Kun je je voorstellen dat dit ooit als varkenskot werd gebruikt?’ vraagt Eggink licht ontzet. Deze voormalige sjoel staat ook op de nominatie overgedragen te worden.

Felle discussie

De historische panden in eigendom van de gemeente waren inzet van een felle discussie. Als stadsdichter koos Eggink onverbloemd positie. De politiek gaat met de voorgenomen verkoop volgens hem voor snel eenmalig geld, met weinig liefde voor cultuur. ‘Buren wordt ontmanteld / een jas zonder knopen / voorkom dat de raad / onze stad gaat slopen / als de plannen doorgaan / en dat is nogal wat / dan ben ik een dichter / een dichter zonder stad’, dichtte hij voorafgaand aan een cruciale raadsvergadering.

Blunder

Inmiddels een achterhoedegevecht, want recent gaf de gemeenteraad het college – scherp langs de lijnen coalitie-oppositie – opdracht zoveel mogelijk eigen vastgoed te verkopen en het raadhuis niet uit te zonderen. Een blunder volgens Eggink, nu Buren juist aan de vooravond staat van de huwelijksherdenking van Willem van Oranje. De latere Vader des Vaderlands huwde in 1551 in de Burense Lambertuskerk zijn eerste vrouw Anna van Egmont, dochter van de schatrijke Maximiliaan van Egmont. De met keizerlijke toestemming gesloten verbintenis leverde hem de titel graaf van Buren op en hij werd in één klap de aanzienlijkste edelman van de Nederlanden.

Spekkoper

‘Je ziet langzaamaan dat het hart uit Buren gesloopt wordt’, vindt Eggink. ‘Het is niet te laat om dat te keren. De bloesems bloeien komende weken en dat trekt veel wandelaars en fietsers. Al die dagjesmensen komen dóór Buren. In die periode zijn wij spekkoper. Als in het centrum niks meer te beleven valt, fietsen ze eromheen.’

Businesscase

Over draagvlak onder de inwoners voor de verkoop van monumenten lopen de lezingen uiteen. Een gefaseerd uit te voeren plan van de museumstichting is door de gemeente opzij geschoven als te risicovol, een ‘krappe businesscase’. ‘In het aanvankelijke voornemen was verkoop geen must’, werpt Jonkers tegen. ‘Ons plan zou de gemeente ontzorgen van de jaarlijkse onderhouds- en andere kosten, zoals verzekeringspremies. Ik snap dat het niet altijd naar ieders zin kan zijn. Maar elke keer dat we in gesprek waren met de wethouder en de ambtenaar hadden we het gevoel dat we sowieso weg moesten uit het pand.’

Zorgvuldig

Karl Maier, de wethouder van financiën en dienstverlening (Gemeentebelangen), de portefeuille waar ook toerisme, recreatie en leefbaarheid onder vallen, houdt vol dat het traject zorgvuldig doorlopen is. ‘We hebben met de stichting uitgebreid en meerdere keren gesproken. Dat ze niet overal enthousiast over zijn, klopt, maar we hebben alle plannen gedeeld.’

Minder somber

De wethouder ziet het minder somber in voor toeristisch Buren dan Jonkers. Bij de verkoopplannen ligt het accent op panden waar activiteiten plaatshebben die niet tot de kerntaken van een gemeente behoren. En volgens hem zijn maatschappelijke belangen meegewogen. ‘Een school valt buiten de scope, evenals een gymzaal’, zegt hij. ‘Onze molen verkopen we niet makkelijk en dragen we over aan het stichtingsbestuur. Evenals de synagoge, waar nu een culturele instelling zit. Maar het oude raadhuis gaat in de verkoop. Het gebruik verandert, maar aan de monumentale status verandert niks en voor de functie museum ligt er een ander aanbod.’

Huiskamer

Dat laatste is het poortgebouw van de stadskern, een steenworp verderop. Behalve museum- en expositieruimte moet het ‘huiskamer’ worden voor inwoners, bezoekers en vrijwilligers. Op die locatie kan het volgens de wethouder transformeren tot ‘stadsmuseum’. Het jaar rond open en ook toegankelijk voor minder ter been zijnde bezoekers, wat het huidige onderkomen niet is.

ZBB

De besparingen en opbrengsten zijn volgens Maier hard nodig om de gemeentelijke financiën op orde te ­brengen, vooral als gevolg van sterk gestegen uitgaven in het sociaal domein. De afstoting van stenen maakt deel uit van de overstap op zero based budgeting (ZBB), in het verlengde van een kerntakendiscussie. Alle uitgaven voor een nieuwe periode worden voortaan vanaf ‘nul’ beoordeeld, in plaats van eerdere budgetten aan te passen. Taken, ambities en doelen staan centraal.

Wildgroei

‘ZBB doe je niet alleen om te bezuinigen’, beweert Maier. ‘In de loop der tijd is een wildgroei ontstaan van taken die gemeenten op zich namen, ook zo’n museum. Uiteindelijk kwamen ze uit op een punt dat de middelen er niet meer waren. Onze gemeente heeft geen grote tekorten, maar het is een uitdaging om de begroting langjarig sluitend te krijgen. Het is aan het bestuur om daar alert op te zijn. Uiteindelijk is sterk gekeken naar wat we mogelijkerwijs niet hóeven te doen of anders konden inrichten. Samen met de gemeenteraad keken we naar prioriteiten.’

Vertrouwen

De taxatie van de voor verkoop aangemerkte monumenten is achter de rug. Het makelaarsbord waar de stadsdichter tegen fulmineert, hangt er binnenkort, al dan niet virtueel. De wethouder rekent erop dat de historische bruiloft groots wordt herdacht en dat tegen die tijd het museum z’n nieuwe onderdak heeft. ‘Hopelijk met betrokkenheid van al die mensen die zich nu buitenproportioneel inzetten. Soms moet je zeggen: laten we vertrouwen hebben en het gewoon gaan doen.’

Lees het hele verhaal over de Burense monumentenverkoop deze week in BB07.