Bruins Slot: ‘Stappen te zetten’ voor rijk en gemeenten

Tweede Kamerleden zijn bezorgd over de verhoudingen tussen het rijk en decentrale overheden, maar er was geen groot verzet tegen de nieuwe herverdeling van het gemeentefonds. Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken, CDA) stemde donderdag in met het aanstellen van een procesbegeleider en vertelde dat het kabinet niet van plan is om grote wijzigingen aan te brengen in de financiering voor 2026.

Gisteren stuurde de minister het nieuwe voorstel voor de herverdeling van het gemeentefonds naar de Tweede Kamer, met de mededeling dat het wordt ingevoerd per 1 januari 2023. Noordelijke gemeenten en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten reageerden teleurgesteld. Met name vanwege de beslissingen om het fonds niet te verruimen en om niet, zoals aangeraden, te wachten met de invoering tot de onderzoeken zijn afgerond.

2026

Bruins Slot neemt maatregelen om de komende jaren de effecten te dempen: het eerste jaar gaan gemeenten er maximaal 7,50 euro per inwoner erop achteruit en de twee jaar daarna 15 euro per jaar. Over drie jaar 37,50 euro dus. Maar gemeenten maken zich zorgen, in verband met hun begroting, dat dit 'ingroeipad' in 2026 wordt losgelaten en dat er dan effecten komen van 150 euro minder per inwoner. Het kabinet, verzekerde de minister, heeft ‘geen plannen om in 2026 iets anders te doen’ dan in de jaren daarvoor.

Ook zijn bijvoorbeeld de noordelijke gemeenten het niet eens met de gemiddeld 120 euro aan overige eigen middelen waarmee wordt gerekend, terwijl ze daar in het noorden lang niet aan komen. Het kabinet heeft het bekeken en ‘er zijn nog een aantal dingen die we niet kunnen verklaren’, reageerde Bruins Slot. Ook zijn er bepaalde effecten die bij directe doorvertaling leiden tot ‘aparte uitkomsten’, zoals gestegen huizenprijzen en gemeenten met relatief veel bedrijvencomplexen, zoals Eemsdelta. Dit zal onderwerp zijn van aanvullend onderzoek.

‘De Raad voor het Openbaar Bestuur heeft ons inderdaad gevraagd hiernaar te kijken en dat staat expliciet op de onderzoeksagenda.’ Op de vraag of dat op tijd af is: ‘Het moet natuurlijk duidelijk zijn in de meicirculaire.’

Blijven onderzoeken

De verslechterde verhoudingen kwamen in het commissiedebat aan bod. ‘Gemeenten schreven bij de start van dit kabinet over een ‘valse start’’, vertelde Khadija Arib. Het PvdA-Kamerlid benoemde de benauwde financiële situatie, het gebrek aan structurele oplossingen en de grote opgaven waar overheden voor staan.

Er zijn inderdaad ‘nog een aantal stappen te zetten’ in de verhoudingen, zei Bruins Slot. Een van de aangedragen oplossingen was een onafhankelijke procesbegeleider, die bijvoorbeeld kan helpen bij de planning voor 2026 en verder.

En er komen een begeleidingscommissie en een stuurgroep die de samenhang tussen de verschillende onderzoeken (zoals die van de G4, dat al is begonnen) in de gaten houdt kijkt hoe die verantwoordelijk kunnen worden doorgevoerd. Bruins Slot pleitte ervoor om onderzoeken te blijven doen en zo aan het stelsel te blijven werken, want volgens haar laat de huidige situatie zien dat als er te lang geen onderzoek wordt gedaan, er in één keer een hele grote herziening nodig is.

‘Er is vernieuwing nodig. Maar dit is niet het eindpunt.’