Na herverdeling volgt … een herverdeling
Een snelle invoering van een gemeentefonds-nieuwe-stijl heeft als nadeel dat waarschijnlijk nog veel financiële bijstellingen zullen volgen.
Na ettelijke jaren van onderzoek hoe rijksgeld beter en eerlijker over de gemeente kan worden verdeeld, gaat het er per 1 januari 2023 van komen. Als het aan de minister van Binnenlandse Zaken ligt, wordt het gemeentefonds dan volgens een nieuw, stabieler model verdeeld. Maar af is het nooit.
Het doel van de herziene verdeling is een stabiel verdeelmodel, zodat budgetten in de tijd niet te veel schommelen. Zo luidt de toelichting van minister Bruins Slot aan de Tweede Kamer. Maar voor de eerstkomende jaren lijkt dat allerminst zeker. Er lopen nog tal van nadere onderzoeken waarvan de uitkomsten bijstellingen vereisen in de verdeling.
Grootstedelijke kosten
Die nadere onderzoeken zijn of worden gestart, dit op aandringen van onder andere de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) die weeffouten in het nieuwe verdeelmodel constateert. Ook de grote gemeenten (de G4 en de 100.000+ gemeenten zijn om diezelfde reden een eigen onderzoek gestart: zij vermoeden dat het model onvoldoende rekening houdt met grootstedelijke kosten. Binnenlandse Zaken participeert in dat onderzoek, zo laat het ministerie weten. Volgend voorjaar zouden de resultaten daarvan er moeten zijn. Naast dat onderzoek naar de maatstaf centrumfunctie, meldde Bruins Slot de Tweede Kamer op korte termijn nog een onderzoek te starten naar de maatstaf eenpersoonshuishouden – lees: studenten minder gewicht toe te kennen – en naar de Overige Eigen Middelen. Eerder onderzoek wijst immers uit dat gemeenten met die veel inkomsten uit Overige Eigen Middelen hebben als rente en deelnemingen, vaak hogere uitgaven hebben. En dat hoeven niet per se noodzakelijke kosten te zijn, waarop het verdeelmodel in principe is gebaseerd.
Jaarlijkse herijking
Die onderzoeken staan dan nog los van de analyses die jaarlijks zullen plaatsvinden om te zien of het nieuwe model de kosten die gemeenten maken wel goed volgt. Eind deze maand bijvoorbeeld wordt de nieuwe verdeling herijkt op basis van de cijfers van 2020. Dat zal vervolgens elk jaar gebeuren, waarna indien nodig het model telkens naar bevind van zaken wordt aangepast. ‘Het model is geen eindstation en zal continu onderhoud vragen’, aldus Binnenlandse Zaken.
Laten landen uitkomsten
Nieuwe herverdeeleffecten zijn volgens het ministerie daarom ook niet uit te sluiten. En ook is niet in te schatten hoe die gaan landen. Om die reden worden – per onderzoek – speciale stuurgroepen ingesteld die in samenhang zullen bekijken hoe en wanneer het model ‘op een verantwoorde wijze’ aan te passen. Het ministerie wil immers voorkomen dat gemeenten bij wijze van spreken iedere maand met een andere verdeling moeten zien te dealen. In die stuurgroepen zullen de ROB, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en vertegenwoordigers van gemeenten zitting krijgen.
Reacties: 3
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
de grootste dwarsliggers hebben niet geplukt noch geprofiteerd. Blijkbaar wil het niet landen: een verdeelMODEL is nog altijd maar een MODEL. Een model is een versimpeling van de werkelijkheid, dus zal een model NOOIT overeenkomen met de werkelijkheid. Dus gaat het erom wat je wil compenseren richting gemeenten! Zaken met weinig beleidsvrijheid zouden sowieso 100% door het rijk moeten worden betaald. Feitelijk is het alleen rechtvaardig als het eigen beleid van gemeente (autonomie) betaald zou moeten worden uit belastingopbrengsten van die gemeente zelf. De hele sociale zekerheid zou geen deel uit mogen maken van het gemeentelijke risico!
In mijn reactie ben ik uitgegaan van de beoordeling van het nieuwe model sec. Gelet op de herverdeling, die nu eindelijk na ruim 20 jaar gaat plaatsvinden, hebben een aantal gemeenten op basis van het oude model in feite veelal jarenlang voordeel gehad ten opzichte van andere gemeenten. Als dat niet zo is dan zou deze herziening namelijk overbodig zijn. Dat valt toch niet te ontkennen?
Of er in het Gemeentefonds voldoende geld zit is moeilijk te beoordelen. Een feit is dat de gemeenten er tot 2025 structureel E 5 miljard op vooruit gaan. Dat is geen kattenpis en we weten allemaal dat "de rupsjes nooit genoeg" altijd geld tekort komen.
Bij het Sociaal Domein moeten gemeenten vooral werken binnen de door hun toekomende budgetten. Dat betekent vooral doelmatig en effectief met de financiële middelen omgaan via voldoende drempels, gedegen budgetbewaking en managementrapportages etc. Als gemeenten boven wettelijke taken binnen dit domein willen regelen dienen ze de daaruit voortvloeiende financiële middelen uit eigen gemeentelijke inkomsten bekostigen.