Ontreddering, rouw en toch de klus afmaken

Decentralisaties, fusies, inkrimping, reorganisaties of gewoon een totale opheffing van de overheidsorganisatie. Veel ambtenaren hebben het onder druk van bezuinigingen de laatste jaren flink voor de kiezen gehad. Er wordt in zo’n situatie een groot beroep gedaan op het management. Er is rouw en ontreddering maar het werk moet door. 'En kies je dan als leidinggevende voor de loopbaan van je medewerkers of ga je voor je eigen carrière,' legt ervaringsdeskundige Hadewych Jansen op de Haar voor.

Totale verrassing
De opheffing van de Dienst Landelijk Gebied (DLG) kwam eind 2013 totaal uit de lucht vallen voor de duizend ambtenaren van het uitvoeringsagentschap van het ministerie van Economische Zaken. Ook voor Jansen op de Haar, destijds projectleider managementprocessen bij de dienst, was het een totale verrassing dat de stekker eruit werd getrokken. Het sluiten was conform de trend om rijkstaken af te stoten. Of zoals zij duidt, een gevolg van decentralisatie van natuurbeleid waarbij een paar provincies de zeggenschap over het personeel wilden. Ook voor Jansen op de Haar kwam er dus na 38 jaar een einde aan haar loopbaan bij DLG. Ze schreef met collega's Diana van der Stelt en Ingrid Coppieters een managementboek over de ingrijpende verandering: ‘De transitie over het opheffen en transformeren van een overheidsorganisatie, een unicum.’

Winkel nog open

De inspiratie deed ze hiervoor op tijdens het opdoeken van de organisatie. ‘We waren bezig een complete overheidsorganisatie af te sluiten terwijl de winkel nog open was,’ vertelt ze. ‘De taken moesten worden overgedragen aan de provincies, de klus moest afgemaakt worden. Dat is een flinke uitdaging voor managers, je medewerkers gemotiveerd houden terwijl ze weten dat het binnenkort afgelopen is. Je moet ruimte geven aan de rouwverwerking van de mensen. Hun werk houdt op, er is onzekerheid over de toekomst, logisch dat dit een grote schok is. Kijk maar naar het personeel van de V&D, precies hetzelfde verhaal. Dat soort emoties voorkom je niet.’

 
Kans grijpen 

Een belangrijk verschil met het bedrijfsleven is dat bij het opheffen van een bedrijf een curator alles regelt. Bij de overheid moet de dienst deze ondankbare taak zelf uitvoeren. Met het einde in zicht een zware taak voor het management, helemaal als je weet dat er voor jou straks geen ander baan is.  De auteur vindt het belangrijk dat managers in zo’n geval handelen naar wat het beste bij ze past. ‘Het moet eigenlijk niet zo zijn dat je maandenlang bezig bent je mensen te begeleiden naar werk en dat je de deur achter je dichttrekt terwijl je zelf met lege handen staat,’ vindt ze. ‘Sommige managers zijn gewoon niet goed in zo’n afsluiting, er komt ook nogal wat onrust en emotie bij kijken. Het is dan ook niet vreemd dat je dan een nieuwe kans grijpt als die zich voordoet,’ vergoeilijkt Jansen op de Haar.

Goed terechtgekomen
Hoe drastisch de reorganisatie van de Dienst Landelijk Gebied ook was, de voormalige rijksambtenaren zijn vrijwel allemaal goed terechtgekomen. ‘Het is heel mooi om te zien dat onze mensen gemakkelijk hun plek weer hebben gevonden. De DLG was ook een echte projectenorganisatie waarbij veel contacten gelegd moesten worden en er resultaatgericht gewerkt werd,’ beschrijft de auteur. ‘Dat zijn kennelijk eigenschappen die aantrekkelijk zijn voor nieuwe werkgevers.’

Stimuleringspremie

Op 50 voormalige DLG-ambtenaren na heeft het voltallig ambtenarenkorps werk bij onder meer de provincies en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland gevonden. Hadewych Jansen op de Haar zelf koos echter voor een stimuleringspremie. ‘Dan kan ik zelf beslissen wat ik ga doen. Ik heb dit boek geschreven en mogelijk ga ik voor mezelf beginnen, vertelt ze, 'of met vervroegd pensioen.'