Spanning in Maasdriel loopt weer op

Een ‘witte vlek’, Peter de Vries, een reconstructie. Het lijkt wel een verhaal van de misdaadjournalist als je de saga rond een bestemmingsplanherziening in Maasdriel beschouwt. Uiteindelijk gaat het om CDA-wethouder Peter de Vries die, al als raadslid, een huisje wilde bouwen, maar last heeft van het bestemmingsplan en hoe de gemeente en burgemeester Henny van Kooten (SGP) daarmee omgaan.

Explosieve sfeer
En de sfeer in de Maasdrielse gemeenteraad is al zo explosief. Wie het laatste half uur van de eerste raadsvergadering in coronatijd terugkijkt ziet vooral veel irritaties over en weer. Een wethouder die zijn punt niet zegt te kunnen maken door de veelvuldige interrupties, een burgemeester die eens op de klok kijkt en gezien de oververhitte discussies voorstelt maar een voortijdig einde te breien aan de vergadering en raadsleden die vasthoudend het college blijven bestoken met vragen. Het Brabants Dagblad houdt er veel kopij aan over, want het bericht met enige regelmaat over het wel en wee in de gemeente. Niettemin wordt ook het regionale dagblad door de burgemeester in coronatijd als ‘publiek’ beschouwd en dus mag hun verslaggever niet aanwezig zijn bij de raadsvergadering in Kerkdriel.

Bijna regeringscommissaris
Maasdriel kennen we nog als de gemeente die lange tijd leed aan een verziekte bestuurscultuur, een verpeste sfeer in college en raad, over elkaar heen tuimelende politieke affaires en een vecht- en afrekencultuur. Die hebben de gemeenschap jarenlang gespleten. Ook termen als vriendjespolitiek, machtsmisbruik en angstcultuur doken op. Nadat BMC-onderzoekers eind 2010 in een vernietigend rapport adviseerden maar een regeringscommissaris aan te stellen en toenmalig minister Donner dat niet uitsloot, kwam er schot in de zaak. Na verschillende interim-burgemeesters kwam Maasdriel in 2014 in rustiger vaarwater na de benoeming van burgemeester Henny van Kooten (SGP). Binnenkort komt zijn herbenoeming op de agenda. De vertrouwenscommissie is reeds in de eerder genoemde raadsvergadering benoemd.

Uitbreiding bedrijven
Maar intussen is de veenbrand onder de betrekkelijke rust in Maasdriel dus toch weer gaan smeulen. De oppositie, bestaande uit PvdA/GroenLinks, VVD en D66, begint zich te roeren over vergunningen voor uitbreidingen van bedrijven van een bepaalde familie, waarvan één bestuurslid is van het CDA. De uitdrukking ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ kwam enkele keren op tijdens de vergadering toen het ging over het al of niet verstrekken van deze vergunningen. Twee bedrijven mogen in ieder geval al uitbreiden. Een derde bedrijf was al zonder vergunning begonnen met bouwen. Toen het college hierop werd gewezen is dat onmiddellijk stopgezet. Tijdens het debat werd wethouder Peter de Vries (CDA) hier meermaals kritisch over bevraagd en dat was niet bepaald naar zijn zin. De Vries betichtte PvdA/GroenLinks-fractievoorzitter Kees van Drunen van ‘framing’.

Geen belangenverstrengeling
De onmin tussen de twee komt voort uit het feit dat Van Drunen en hij de degens al eens kruisten over een integriteitskwestie rond De Vries die vorig jaar al door hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga is onderzocht. Oordeel van destijds: er is geen sprake van belangenverstrengeling bij De Vries. Maar niet alle informatie was toen voorhanden. Van Drunen heeft onlangs zijn reconstructie openbaar gemaakt van de gang van zaken rond het verzoek van (toen nog raadslid) De Vries in 2013 een huis te mogen bouwen naast zijn woonhuis. Een huis dat er overigens nog altijd niet staat, maar er nog wel altijd zou kunnen komen. Van Drunen heeft zijn reconstructie nog kritisch laten doorlichten door de Nijmeegse promovendus bestuursrecht Max Theunisse. 

Gesprekken met CDA-wethouders
In 2013 vraagt De Vries het college medewerking te verlenen aan een omgevingsvergunning bouw na contact te hebben gehad met wethouder ruimtelijke ordening Jos Huizinga (CDA). Die verwijst De Vries vervolgens richting de normale weg. Die weg lijkt dood te lopen, blijkt een half jaar later in een gesprek tussen De Vries en de opvolger van Huizinga: Gerard van den Anker (CDA). Beter vraagt De Vries het perceel onder het ‘komplan’ te brengen bij de eerstvolgende herziening van het bestemmingsplan. Hij zou er dan wellicht op termijn wel kunnen gaan bouwen. In 2016 vraagt De Vries de grens van het buitengebied te verleggen, zodat zijn hele perceel binnen de bebouwde kom valt en de bestemming ‘wonen’ kan krijgen. Een paar maanden later geeft het college groen licht. Het bestemmingsplan ter plaatse moet alleen nog worden herzien.

'Lijk in de kast'
In 2017 kan een ambtenaar zich hier niet in vinden: er is geen motivering die rechtvaardigt dat het perceel van raadslid De Vries buiten het plangebied wordt gelaten. De ambtenaar vindt dat zelfs ‘principieel onjuist’, ‘dat zal ik nooit adviseren’ en: ‘je maakt hier een lijk in de kast’. Een jaar later wordt Peter de Vries wethouder ruimtelijke ordening. Niet veel later komt tijdens een gemeentelijke workshop over ruimtelijk ordening de ‘witte vlek’ boven die het perceel van de wethouder blijkt te behelzen, staat vermeld in de reconstructie van Van Drunen. De Vries legt de achtergrond uit, maar een projectleider duikt er wat dieper in en noemt de plangrensverlegging en de gevolgde procedure: een ‘planologisch wangedrocht’ en een ‘figuurlijke bananenschil voor jou als bestuurder’.

Integriteitssignaal
Haar waarschuwing vindt geen weerklank bij burgemeester en gemeentesecretaris en per 1 januari 2019 stopt ze, naar eigen zeggen, wegens een ‘verstoorde werkrelatie met De Vries’. In zijn reconstructie maakt Van Drunen ook gewag van een Whatsapp-wisseling tussen de burgemeester en VVD-raadslid Hans van der Zalm in januari 2019, waarin de laatste aandacht vraagt voor de zaak-De Vries. Maar de burgemeester zou reageren met: ‘De Vries wil daar een huisje bouwen, niets aan de hand.’ Die houding van de burgemeester leidt in juni tot een motie van wantrouwen van de VVD tegen De Vries wegens ‘niet-integer handelen’. Maar burgemeester Van Kooten plaatst de motie buiten de orde en merkt deze aan als ‘integriteitssignaal’. Elzinga cs. mogen de vraag beantwoorden of De Vries onwenselijke invloed heeft uitgeoefend op de besluitvorming en of aan dit verzoek ook medewerking zou zijn verleend indien het een niet-raadslid had betroffen.

Moreel appèl 
Elzinga cs. wijzen erop dat in het definitieve collegebesluit de naam van De Vries was vervangen door ‘de belanghebbende’. Gevolg is dat ‘een actief informeren van raad/presidium achterwege is gebleven.’ Bij zijn benoeming heeft De Vries in het college gezegd dat hij bij dit bestemmingsplan een persoonlijk belang heeft. Elzinga cs. concluderen dat wegens het ontbreken van de eerder genoemde 'motivering' tijdens zijn wethouderschap wel snel een vorm van (de schijn van) belangenverstrengeling zal kunnen ontstaan. Een moratorium op besluitvorming tijdens de zittingsperiode van wethouder De Vries ligt volgens hen daarom voor de hand. De Vries heeft immers nog steeds evident economisch belang bij een positief besluit. Maar in een brief aan de raad, begin dit jaar, stelt burgemeester Van Kooten dat het niet aan het college is ‘hierover beperkingen op te leggen’. ‘Het college doet een moreel appèl op De Vries de oproep van Elzinga cs. ter harte te nemen.

Gevoeligheid dossier 'niet goed ingeschat'
In zijn reconstructie richt Van Drunen in deze kwestie zijn pijlen op burgemeester Van Kooten in zijn rol als bevorderaar van de bestuurlijke integriteit van de gemeente: Van Kooten zou niet conform artikel 169 van de Gemeentewet hebben gehandeld. Hij wijst erop dat bepaalde informatie pas na een Wob-verzoek boven water is gekomen. Theunisse concludeert dat Van Kooten zijn zorgplicht niet steeds heeft vervuld en in de procedure rond De Vries meer inspanning had moeten leveren om de bestuurlijke integriteit van de gemeente te bevorderen. Hij had het proces beter moeten begeleiden door de casus De Vries op een aantal momenten bespreekbaar te maken en de daarmee verbonden dilemma’s aan te stippen. Als Van Kooten dat wel had gedaan was er volgens Theunisse een goede kans dat deze zaak niet was geëscaleerd. ‘Het lijkt er vooral op dat de burgemeester de gevoeligheid van het dossier niet goed heeft ingeschat.’ Ook zijn nog niet alle betrokken personen gehoord door onafhankelijke onderzoekers. ‘Zolang niet alle kaarten open op tafel liggen, vrees ik dat dit dossier nog best een poos kan blijven sudderen’

Gesprek met cvdK
Van Drunen heeft een gesprek gehad met commissaris van de Koning John Berends over de kwestie in het bijzijn van een medefractielid en drie VVD-raadsleden. Volgens Van Drunen heeft de CvdK ‘een stevig gesprek’ met de burgemeester Van Kooten gehad en zijn er procesafspraken gemaakt. Toen de burgemeester daar later in het presidium desgevraagd op terugkwam herkenden Van Drunen en de VVD daarin de essentie van wat zij bij de CvdK hadden neergelegd ‘in het geheel niet’. Toen het niet opvolgen van de ‘aanbevelingen Elzinga’ om de raad nader te informeren over onduidelijkheden in het dossier vervolgens op de raadsagenda werden geplaatst besloten ze Van Drunen’s reconstructie en ook het onderzoek van Theunisse te openbaren. ‘Anders wordt mij later verweten dat ik oude koeien uit de sloot haal, als ik dan nog ga zeggen dat het intern onderzoek en als gevolg daarvan het rapport van Elzinga cs. niet geheel juist zijn.’

Het onderwerp is agendapunt 5 in de commissie ruimte op 27 mei. De raadsvergadering is op 11 juni.