Waarom stemmen mensen PVV?
Bestrijd zondebokpolitiek en verbeter tegelijk de economische positie van alle Nederlanders, van welke kleur of geloofsovertuiging dan ook.
Deze vraag levert nu al maanden verhitte discussies op. In grote lijnen zijn de argumenten onder te verdelen in twee verklaringen: cultuur of economie. Is de stem op de PVV te verklaren vanuit diepgeworteld doch vaak onbewust racisme, islamofobie en xenofobie in grote delen van de bevolking? Of was het een proteststem vanuit een gevoel van machteloosheid? Alle normatieve discussies ten spijt, dit is een empirische vraag die te onderzoeken valt.
Voor mijn proefschrift heb ik data verzameld over hoe kiezers reageren op diversiteit in de politiek en welke gevolgen dit heeft voor de vertegenwoordiging van mensen met een migratieachtergrond en moslims. Lees er hier, hier en hier meer over. Ik heb hierbij ook data verzameld over waarom mensen PVV stemmen.
Uit mijn onderzoek, en uit dat van vele anderen, blijkt dat mensen met een lager opleidingsniveau veel eerder geneigd zijn om op de PVV te stemmen. Mensen met een lager opleidingsniveau hebben vaak ook een lager inkomen. Echter, als ik controleer voor attituden valt dit effect helemaal weg. Dan zie je dat houdingen ten opzichte van het klimaat significant negatief samenhangen met PVV-stem. Ook zie je dat houdingen over immigratie sterk samenhangen met de waarschijnlijkheid dat je PVV stemt. Vertrouwen in de politiek en het opkomen voor Nederlandse belangen ook. Opvallend is dat houdingen over de religieuze vrijheden van moslims niet significant samenhangen met stemmen op de PVV. Ook klassieke nationalistische attituden spelen geen rol zoals: ik ga het liefste met Nederlanders om, en het zou hier beter zijn als meer mensen zoals de Nederlanders zouden zijn.
Bovendien, de variabele die met afstand het sterkste samenhangt met PVV-stem is de volgende: ‘ik voel me geaccepteerd in Nederland’. De sterke samenhang is lastig te verklaren. Voelen mensen zich niet geaccepteerd door de, in hun ogen, grote hoeveelheden immigranten in Nederland? Of speelt economische achterstelling toch een grotere rol? Omdat deze verklaring als enige wijst op een houding over de eigen gevoelens van achterstelling denk ik dat hier economische oorzaken aan ten grondslag liggen. Maar we hebben meer onderzoek nodig om de oorzaak beter te achterhalen.
Collega-politicologen vonden eerder al bewijs dat zorgen over inflatie ook stemmen op radicaal-rechts voorspelt. Daarnaast laat zeer robuust causaal onderzoek zien dat afbraak van publieke voorzieningen stemmen op radicaal rechtse partijen voorspelt. Deze afbraak verklaren kiezers door een tekort aan middelen veroorzaakt door de instroom van immigranten. Radicaal-rechtse partijen maken daar handig gebruik van door zondebokpolitiek te drijven.
Daarom verklaar ik de oorzaak van stemmen op de PVV ook eerder bij economie dan bij cultuur. Dat betekent niet dat de zondebokpolitiek die wordt bedreven door de PVV en soortgelijke partijen niet gevaarlijk is en keihard bestreden moet worden. Het bestrijden van zondebokpolitiek moet echter samengaan met het verbeteren van de economische positie van alle Nederlanders, van welke kleur of geloofsovertuiging dan ook.
Zahra Runderkamp is tot april met zwangerschapsverlof. Tot die tijd nemen enkele van haar collega’s haar column voor Binnenlands Bestuur over. Te beginnen met Sanne van Oosten, politicoloog en postdoc-onderzoeker bij Centre of Migration Policy and Society (COMPAS) aan de Universiteit van Oxford. In haar onderzoek kijkt ze naar stemvoorkeuren van burgers en hoe die reageren op diversiteit in de politiek.
Dat zal. Het gaat mijn PVV-stemmende collega's met kinderen vooral ook om het verkrijgen van een betaalbare woning voor die kinderen als ze besluiten het huis uit te gaan. En dat is lang niet alleen het 'verbeteren van de economische positie van iedereen'.