Ervaren racisme bij rijksoverheid ‘zeer zorgwekkend’

‘Zeer zorgwekkend’, zegt minister Judith Uitermark van BZK over de resultaten van het focusgroepenonderzoek over ervaren racisme binnen de rijksoverheid. ‘Het is schadelijk voor de ambitie die wij hebben om als rijksoverheid representatief te zijn voor de samenleving, en iedereen gelijke kansen te geven om bij de rijksoverheid aan het werk te gaan en door te groeien.’

Verontrustende uitkomsten

Ze reageert hiermee op vragen van Tweede Kamerlid Glimina Chakor (GroenLinks-PvdA) die in eerst instantie verwijst naar een brandbrief waarin 58 rijksambtenaren met een migratieachtergrond melding maken van institutioneel racisme, discriminatie en uitsluiting binnen de rijksoverheid. Ze wil van de minister weten hoe het toch kan dat, ondanks eerdere maatregelen, meldingen van racisme en uitsluiting nog steeds toenemen, zoals ook bleek uit een personeelsenquête rijk (PER). Een nulmeting, aldus de minister, maar uit een PER uit 2022 naar integriteit en sociale veiligheid bleek dat 9 procent discriminatie had ervaren in dat afgelopen jaar. In de nulmeting was dat 10 procent, maar de cijfers kunnen niet worden vergeleken, omdat de vragen verschillen. Een toename kan ze dus niet bevestigen. ‘Maar de uitkomsten van deze PER, en het kwalitatieve focusgroepenonderzoek dat later dit jaar heeft plaatsgevonden zijn verontrustend.’

Betutteling en onderschatting

In het focusgroepenonderzoek zeiden deelnemers dat hun collega’s of leidinggevende zich niet kunnen voorstellen dat zij op hoog niveau presteren en dat leidinggevenden minder vertrouwen in hun competenties hebben dan die van andere collega’s, schrijft Uitermark. Ook deelden deelnemers verhalen over betutteling en onderschatting die het zelfvertrouwen van respondenten aantasten en hen belemmeren in hun professionele groei en doorstroom. ‘Zeer zorgwekkend’, aldus de minister. Om de ervaringen te verbeteren moet het proces van werving en selectie en voor doorstroom beter en zullen leidinggevenden beter moeten worden toegerust. De maatregelen ‘Breed werven en objectief selecteren’ worden momenteel ingevoerd door de departementen. ‘Daarnaast worden rijksbreed trainingen voor leden van sollicitatiecommissies gegeven ter bewustwording van vooroordelen en ter verbetering van het werving- en selectieproces.’

Handreiking voor leidinggevenden

Verder laat de minister een handreiking voor leidinggevenden maken over de aanpak tegen racisme en (mogelijkheden tot escalatie in de) handhaving ervan, wat ze overigens ook op de gelijksoortige vragen van Tweede Kamerlid Mpanzu Bamenga (D66) antwoordt. De handreiking inclusief escalatiemodel moet vóór de zomer van 2025 beschikbaar zijn. Daarnaast laat ze nagaan of competenties die van belang zijn voor een sociaal veilig en inclusief werkklimaat, onderdeel kunnen worden van functieomschrijvingen en beoordelingscycli van leidinggevenden en van programma’s gericht op inclusief leiderschap. Medewerkers moeten erop kunnen vertrouwen dat leidinggevenden en hun collega’s oog en oor hebben voor elkaar, alert zijn op grensoverschrijdend gedrag, en voortvarend optreden als het zich voordoet, aldus de minister. Als dat niet zo is, kunnen zij naar interne of externe vertrouwenspersonen, een formele melding doen of een klacht indienen. Ze vindt een gezamenlijk loket voor een rijksbrede klachtencommissie én de rijksbrede integriteitscommissie ‘een stap in de goede richting’.

Te woke

Chakor wil ook weten hoe Uitermark voorkomt dat de huidige politieke context, ‘waarin diversiteit en inclusie soms als “te woke” worden gezien’, ervoor zorgt dat juist minder aandacht wordt besteed aan deze problemen. De minister stelt dat het diversiteit- en inclusiebeleid van de rijksoverheid ‘essentieel’ is voor een, betrouwbare, kwalitatief goed functionerende en slagvaardige overheid. ‘Een organisatie waar inclusie en gelijkwaardigheid de norm zijn, en die vrij is van discriminatie en racisme.’ De overheid moet in verbinding staan met de samenleving en die zo goed mogelijk bedienen en vertegenwoordigen. ‘Hiervoor is een representatief medewerkersbestand noodzakelijk dat aansluit bij de samenleving in al haar verscheidenheid.’ Uitermark weet dat de overheid door haar (potentiële) medewerkers nog niet voldoende ervaren wordt als een inclusieve werkgever, ‘zoals ook blijkt uit de recente onderzoeken naar discriminatie en racisme binnen de rijksoverheid’. ‘Rijksbreed wordt de aanpak hierop voortgezet.’