Afkoelingsperiode topambtenaar onder vuur

De aanstaande overstap van een topambtenaar van Economische Zaken en Klimaat (EZK) naar werkgeversorganisatie VNO-NCW heeft bij onafhankelijk Kamerlid Nilüfer Gündoğan vragen opgeroepen over de lengte van de afkoelingsperiode. De minister vindt de afgesproken vier maanden ‘passend’.

Overstap

De voormalig directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie meldde zijn overstap onmiddellijk na het benoemingsbesluit van VNO-NCW op 29 augustus 2022, aldus minister Micky Adriaansens van EZK. Na een ‘afkoelingsperiode’ van vier maanden start hij op 1 januari 2023 als algemeen directeur van VNO-NCW. Als Gündoğan vraagt of de topambtenaar de rol van lobbyist gaat vervullen en erop wijst dat bewindspersonen een afkoelingsperiode van twee jaar in acht zouden moeten nemen als zij dezelfde baan bij VNO-NCW zouden willen aannemen, herhaalt Adriaansens dat de topambtenaar algemeen directeur wordt.

Lobbyverbod

Het lobbyverbod voor gewezen bewindspersonen is per november 2021 ingegaan en houdt in dat zij ‘twee jaar lang niet vanuit een bedrijf, semipublieke organisatie of lobbyorganisatie optreden als bemiddelaar, lobbyist of tussenpersoon in zakelijke contacten met het eigen ministerie of met aanpalende beleidsterreinen waarmee hij tijdens het ambt actieve bemoeienis heeft gehad’. Ook is er een draaideurverbod en afkoelperiode van twee jaar aangekondigd. In die periode moeten voormalige bewindspersonen eerst advies vragen aan een onafhankelijke adviescommissie. De wet wordt naar verwachting voor het eind van dit jaar door de minister van BZK in consultatie gegeven.

Integriteitsdilemma

Verder beaamt Adriaansens dat een directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie over dezelfde hoeveelheid gevoelige informatie kan beschikken als de minister en dat ook het netwerk en de kennis hetzelfde kunnen zijn. Dat hoort immers bij de functie van topambtenaar. Ze acht het dan ook denkbaar dat vanwege het netwerk of de kennis een integriteitsdilemma ontstaat. ‘De Gedragscode Integriteit Rijk (GIR) voorziet in dergelijke gevallen in kaders en richtlijnen voor het handelen van de ambtenaar.’ Gündoğan wil weten waarom voor topambtenaren rond integriteit en anticorruptie niet dezelfde regels gelden als voor bewindspersonen. Dat zou ook aansluiten bij de aanbevelingen van de Group of States against Corruption (GRECO).

Arbeidsrechtelijke positie

Adriaansens wijst erop dat deze aanbevelingen van toepassing zijn op het integriteitsbeleid voor bewindspersonen en niet op het integriteitsbeleid voor topambtenaren, omdat zij een andere arbeidsrechtelijke positie kennen dan bewindspersonen. Zij zijn gebonden aan integriteitsregels die voor alle ambtenaren gelden in de Ambtenarenwet en de GIR, regels omtrent financiële belangen, nevenactiviteiten, omgang met derden en vervolgstappen in de carrière.

Omgang met lobbyisten

Volgens de minister is het waarschijnlijk dat de voormalig directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie in zijn nieuwe functie vaak in contact zal komen met zijn opvolger, bewindspersonen en medewerkers van EZK. Ze haalt opnieuw de GIR aan die de regels voor ambtenaren beschrijft rond de omgang met lobbyisten. ‘Ambtenaren dienen zich bewust te zijn van de belangen van lobbyisten en van de verschillende mogelijkheden van beïnvloeding. Transparantie en onafhankelijkheid zijn hierbij van belang.’

Maatwerk

De GIR schrijft voor topambtenaren geen minimale afkoelingsperiode voor, maar er is wel een paragraaf gewijd aan een gevoelige overstap naar ander werk, waarbij sprake kan zijn van botsende belangen, schrijft de minister. Er wordt een moreel beroep gedaan op de ambtenaar om tijdig te melden, risico’s te bespreken en maatwerkafspraken te maken. De basis is het goede gesprek met de leidinggevende, waarbij onderling een afkoelperiode kan worden afgesproken. De lengte van een afkoelperiode wordt afgesproken tussen werknemer en werkgever en is altijd maatwerk. ‘Daar zijn geen vaste regels voor.’ In dit geval is een afkoelperiode van vier maanden afgesproken. ‘Ik acht dit een passende periode.’