Overheid laat kansen liggen in tackelen personeelstekort

De inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, kunstmatige intelligentie, robotisering en digitalisering worden onvoldoende benut door de overheid en het bedrijfsleven. Daardoor laten zij op grote schaal kansen liggen om het personeelstekort op te lossen.

Aanhoudend probleem

Dat blijkt uit het HR-Trendonderzoek 2024-2025 van adviesbureau Berenschot onder 1.000 hr-professionals. Bijna zeven op de tien hr-professionals heeft problemen bij het werven van nieuwe medewerkers. De grootste uitdaging is het vinden van ervaren kandidaten. Vooral de zoektocht naar personeel in de functiegroepen financiën, ICT, techniek en onderhoud en productie en operations is vaak langdurig. ‘Het is een aanhoudend probleem’, aldus Hans van der Spek, manager kenniscentrum Mens en Organisatie bij Berenschot.

Weinig bezig met impact AI

Het trendonderzoek toont dat HR-professionals weinig bezig zijn met de impact van AI, robotisering en digitalisering op het personeelsbeleid. In hun ranking van prioriteiten staat dit op plaats dertien. Maar er gloort volgens Van der Spek hoop. ‘In de voorspelling voor 2025 belandt het wel in de top tien.’. Hij wijst op praktijkvoorbeelden, zoals de inzet van de metselrobot in de bouw. ‘In de horeca wordt gewerkt met QR-codes en apps voor het plaatsen van bestellingen, die worden afgeleverd door een serveerrobot, maar ook in administratieve processen worden routinematige handelingen door intelligente software overgenomen.’

Werving en ontwikkeling

Net als in alle sectoren bij elkaar zijn in de sector openbaar bestuur werving, ontwikkeling en verzuim de hoogste hr-prioriteiten. Ze worden gevolgd door ‘strategische personeelsplanning’ en ‘digital hr’. In de collectieve sector als geheel staan dezelfde drie prioriteiten bovenaan gevolgd door ‘retentie’. In de voorspelling voor de prioriteiten voor 2025 staat ‘ontwikkeling’ in de collectieve sector op één gevolgd door retentie en werving. In het openbaar bestuur is het niet anders, maar als vierde prioriteit staat daar ‘arbeidsvoorwaarden’ ex aequo met ‘digital hr’.  

Onbekendheid met impact digitalisering

Innovatieve oplossingen zijn wat Van der Spek betreft een overweging waard. ‘Als je blijft doen wat je altijd deed, krijg je niet meer wat je altijd kreeg.’ Bijna vier op de tien hr-professionals gelooft dat AI, robotisering en digitalisering kunnen helpen om de krapte op de arbeidsmarkt te verminderen, maar slechts 7 procent zegt te weten wat het in de komende twee jaar concreet betekent voor de personele bezetting, bedrijfsprocessen en benodigde competenties. Bijna twee op de tien (19 procent) verwacht dat de komende vijf jaar banen verdwijnen door digitalisering en robotisering. Dat is meer dan in 2023 (15 procent). Een veel grotere groep (36 procent) geeft aan het niet te weten. Meer dan de helft van de hr-professionals ziet nog geen of slechts minimale aanpassingen in de organisatie als gevolg van technologische ontwikkelingen.

Werk anders inrichten

Een andere oplossingsrichting voor het personeelstekort waar Berenschot naar heeft gevraagd is de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een optie die vaak over het hoofd wordt gezien of te ingewikkeld wordt gevonden. ‘Vaak blijkt dat wanneer werk anders wordt ingericht en georganiseerd, er veel meer mogelijk is’, aldus Van der Spek. ‘Moet iedereen op de klantenservice wel volledig meedraaien in het rooster van de telefoondiensten? Of creëer je de mogelijkheid dat er mensen in het team zich kunnen focussen op technische analyses als dat beter bij hen past? Het denken in bestaande functies, procedures en de inrichting van ondersteunende systemen zit een deel van de oplossing van het personeelstekort in de weg.’