Gemeenten ‘zo’n beetje klaar’ voor normalisering

Over enkele weken treedt de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren in werking. Zal de overgang van het bestuursrechtelijke ambtenarenrecht naar het civiele arbeidsrecht soepel verlopen? Ja, zeggen VNG en rijk. Advocaten, adviseurs en trainers zien hobbels.

Grote operatie 

Als oudjaar 2019 de champagneglazen worden klaargezet, komen circa 385.000 eenzijdige aanstellingen te vervallen. Als het glas enkele seconden later wordt geheven, moeten even zoveel ambtenaren over een tweezijdige arbeidsovereenkomst beschikken. Die omzetting vindt van rechtswege plaats. Klinkt simpel – maar daar is een grote operatie, verspreid over ruim twee jaar, aan voorafgegaan. Na een langdurige wetstraject volgden talloze cursussen, de ontwikkeling van handboeken, aanpassingen van personeelsreglementen, informatie- en netwerkbijeenkomsten en adviezen voor overheidswerkgevers. Een waar lawyer’s paradise.

Niets van merken
Nu het uur U nadert, zijn de gemeenten ‘wel zo’n beetje klaar’, zegt een woordvoerder van de Vereniging van Nederlande Gemeenten (VNG). Er zijn 132.000 voltijds gemeenteambtenaren (zo’n 145.000 personen) en ‘waarschijnlijk zullen zij er niets van merken’ dat ze hun aanstelling verliezen en een arbeidscontract ervoor terug krijgen, aldus de VNG. ‘Onze indruk is dat de gemeenten de laatste hand leggen aan de invoering. De grootte van een gemeente maakt niet uit voor de vorderingen. Ze zijn allemaal even ver. Er is door heel veel mensen veel tijd in gestopt.’

Nog wat inzet
Maar de VNG erkent ook dat niet alle onderdelen van de Wnra al helemaal zijn afgerond. De woordvoerder wijst nadrukkelijk op de wetgeving en de cao. ‘Dat vereist nog wat inzet. Lokale afspraken en individuele afspraken verschillen per gemeente, maar de indruk is dat de meeste wel zo’n beetje klaar zijn.’ Nog pijnpunten te slechten? ‘Ik denk dat die er niet meer zijn. De pijnpunten die er waren, zijn in de afgelopen jaren al geadresseerd.’

Tamelijk soepel
‘Naar mijn inschatting zal de overgang per 1 januari tamelijk soepel verlopen’, zegt advocaat arbeids- en ambtenarenrecht Jan Blanken, verbonden aan Capra Advocaten. ‘Dat is mogelijk gemaakt doordat de werkgevers zich buitengewoon soepel hebben opgesteld jegens de vakbonden. Uitgangspunt is immers dat geen materiële wijziging van arbeidsvoorwaarden plaatsvindt, althans niet in negatieve zin. Voor alle overheden geldt dat sprake is van een technische omzetting van de bestaande regelingen in nieuwe cao’s en personeelshandboeken.’

Onduidelijkheid
Maar ‘rond’ is het nog niet helemaal. Blanken ziet ‘hier en daar’ nog wat onduidelijkheid over de financiële consequenties van deze operatie, zoals de samenloop tussen de bovenwettelijke uitkeringsaanspraken en de transitievergoeding. Een ander probleem dat Blanken constateert: de algemeen verbindendverklaring, die ‘zijdens de VNG’ is mislukt.

Discussie
Blanken: ‘De minister stelt dat op grond van de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomsten (artikel 14) werkgevers toch al verplicht zijn om de cao toe te passen. Maar die verplichting is er slechts jegens de vakbonden. Omdat er in veel gevallen geen arbeidsovereenkomst zal worden gesloten en dus geen incorporatiebeding zal worden overeengekomen, komt de vraag op, in hoeveel gevallen er discussie gaat ontstaan over de rechtspositie. Wellicht valt dit mee, omdat vermoedelijk veel ambtenaren die geen lid zijn van een vakbond liever de voordelen – salarisverhoging – van de nieuwe cao zullen willen genieten, dan overgaan tot verwerping van de cao met alle consequenties van dien.’

Meer knelpunten
Blanken ziet meer knelpunten, zoals de rol van de ondernemingsraden bij de personeelshandboeken en het al dan niet opnemen van een eenzijdig wijzigingsbeding. Volgens hem vinden de bonden dat laatste een brug te ver. ‘Dit ondanks het feit dat opname van een eenzijdig wijzigingsbeding in een arbeidsovereenkomst geen negatieve consequenties heeft ten opzichte van de huidige situatie. Het ziet ernaar uit dat veel overheden kiezen voor de gemakkelijke weg: geen arbeidsovereenkomsten met dergelijke bedingen ter ondertekening voorleggen, medewerkers niet voor de keuze stellen wel of niet de nieuwe cao te aanvaarden en volstaan met de toepassing ervan onder het motto: we zien wel waar het schip strandt. Op zichzelf is dat een begrijpelijke keuze en het is zeer wel mogelijk dat de consequenties ervan beperkt blijven.’

Nauwelijks verdiept
Advocaat arbeids- en ambtenarenrecht Ed van Meer (Van Meer Juridische Zaken & Advocatuur) ziet dat binnen alle overheden hard aan Wnra-implementatie wordt gewerkt, maar hij is er ‘toch van overtuigd dat geen van hen er al klaar voor is’. In zijn Wnra-trainingen constateert Van Meer dat leidinggevenden zich nog nauwelijks in de Wnra hebben verdiept, waardoor zij niet goed begrijpen dat de Wnra voor hen veel meer betekent dan zij nu vermoeden.

Juridische revolutie
Van Meer: ‘Juridisch zullen zij met de ‘preventieve ontslagtoets’ meer dan ooit hun P-dossiers op orde moeten hebben en de juiste stappen moeten hebben doorlopen, zoals met de straks breed geldende herplaatsingsverplichting.’ Van Meer (‘de Wnra is een juridische revolutie’) ziet dat vooral de HR-afdelingen de Wnra-kar trekken. Veel HR-specialisten hebben zich inmiddels al aardig geschoold in het BW-arbeidsrecht, vindt hij, maar hij merkt toch dat zij de finesses vaak nog missen. ‘Zij zullen zich moeten blijven scholen en ontwikkelen.’

Lees het hele verhaal over de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren deze week in BB23 (inlog).