‘Gemeenten vliegen uit de bocht met agressieprotocol’

Gemeenten vliegen vaker uit de bocht bij het uitdelen van maatregelen aan vermeend agressieve burgers. Door de jaren heen zijn er verschillende inwoners onterecht door gemeenten als agressief bestempeld, met een waarschuwingsbrief, registratie of pand- en contactverbod als gevolg.

Verschillen tussen gemeenten

Dat blijkt uit onderzoek van Investico, een platform voor onderzoeksjournalistiek. Gemeenten vliegen vooral uit de bocht bij het toepassen van hun agressieprotocollen, die bepalen wanneer ambtenaren een waarschuwing mogen uitdelen of sancties mogen opleggen, zoals het stopzetten van de dienstverlening. Investico constateert dat er grote verschillen zijn tussen gemeenten in hoe streng een gemeente het agressieprotocol volgt, of wanneer zij iets registreren als agressie. Dit blijkt af te hangen van de medewerker die verantwoordelijk is voor de veiligheid van de medewerkers en wat zij als agressie definiëren. In sommige gemeenten treedt het protocol al in werking als iemand ‘smeekt’, ‘kritiek uit’, of ‘teleurgesteld blijft’, schrijft Investico. Als dit gedrag aanhoudt, wordt deze persoon geregistreerd, wat zelfs kan leiden tot een contactverbod.

Beroepsmogelijkheid onduidelijk

Het is daarbij vaak onduidelijk waar een burger in beroep of bezwaar kan tegen het besluit van de gemeente. Van de 31 verschillende waarschuwingsbrieven die het platform heeft ingezien zijn er slechts drie gemeenten die in hun brieven verwijzen naar de mogelijkheid voor inwoners om een klacht in te dienen. Andere mogelijkheden om tegen een beslissing in beroep te gaan, zijn er niet. En dat is problematisch, vindt Nationale ombudsman Reinier van Zutphen. Volgens hem sturen gemeenten een waarschuwing zonder eerst met inwoners in gesprek te gaan. ‘Dan sla je een belangrijke stap over, namelijk diegene om wie het gaat. De rechter veroordeelt ook geen mensen zonder even met ze gesproken te hebben.’

Kritiek ombudsmannen

Ook gemeentelijke ombudsmannen hebben kritiek op hoe hun gemeenten met burgers omgaan die zich in het gemeentehuis ‘onbehoorlijk’ gedragen. Wanhoop en terechte frustratie wordt vaak verward met agressie, stellen zij. Een aantal jaar geleden trok de ombudsman van Rotterdam al aan de bel. Inwoners werd de toegang tot het gemeentehuis ontzegd zonder dat de gemeente eerst in gesprek was gegaan of liet weten hoe inwoners tegen die beslissing bezwaar konden maken. Sindsdien heeft Rotterdam zijn agressiebeleid flink aangepakt, maar de huidige Ombudsman Marianne van den Anker ziet nog steeds dat het mis gaat.

Meer wederkerigheid

‘In Rotterdam willen medewerkers van de gemeente nu niet in wijkhubs werken zonder dat er overal schotten staan en er beveiliging is.’ Volgens haar botsten hier botsten twee werelden. ‘Die van een maximaal veilige werkomgeving waarin alle risico’s worden afgedekt en een toegankelijke positieve dienstverlening.’ In de gemeente Den Haag vroeg voormalig ombudsman Addie Stehouwer al langer om aandacht voor dit onderwerp. ‘De wanhoop en terechte frustratie van een burger mag niet als grensoverschrijdend worden gekwalificeerd’, zegt hij tegen Investico. De gemeente moest daarom in het protocol concreter maken wat zij onder agressie schaarde. De gemeente Den Haag kwam dit jaar met een nieuw agressieprotocol, waarin ‘meer wederkerigheid’ van ambtenaren wordt gevraagd.