‘Toename externe inhuur door externe oorzaken’

Arbeidsmarktkrapte, herstel toeslagen, schade-afhandeling Groningen en de afhandeling van de coronacrisis liggen grotendeels ten grondslag aan de toename van externe inhuur bij de rijksoverheid in de jaren 2020, 2021 en 2022. Dat schrijft staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Binnenlandse Zaken naar aanleiding van recente Kamervragen van BBB en D66.

Steeds meer rijksambtenaren

Die vroegen tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen naar de ontwikkelingen in het aantal rijksambtenaren en de externe inhuur over de afgelopen jaren en welke regierol het ministerie van BZK vervult om de externe inhuur terug te dringen. Volgens Van Huffelen geven de ministers deze oorzaken aan in hun verantwoordingen in het jaarverslag.

Ze verwijst ook naar de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk (JBR), die jaarlijks op Verantwoordingsdag wordt gepubliceerd en waarin deze informatie ook is terug te vinden. In de tabellen is te zien dat het aantal fte aan rijksambtenaren tussen 2018 en 2022 met 18 procent is toegenomen: van 113.533 naar 138.376. Bij het ministerie van BZK zelf nam het aantal fte in die periode overigens toe met 20 procent: van 9.823 naar 12.288.

Opvallende extra personeelsuitgaven

Van Huffelen licht twee opvallende extra uitgaven en toename in fte’s uit in een aparte tabel. Daar staat dat de Belastingdienst en Toeslagen dit jaar een extra bedrag van 210 miljoen en 138 miljoen euro hebben ontvangen ‘in verband met de maatregelen die volgden uit de kabinetsreactie op de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvang’. Het resulteerde ook in 1590 extra fte.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) ontving 161 miljoen euro extra vanuit budgetten vanuit het klimaatfonds, het Groningen Dossier en herverkaveling van het Nationaal Coördinator Groningen (NCG) vanuit BZK. Daar werden 1346 fte toegevoegd.

Kosten externe inhuur: 2,68 miljard euro 

In 2022 waren de uitgaven aan externe inhuur ten opzichte van de totale personeelsuitgaven 14,2 procent. Dat was opnieuw een toename ten opzichte van 2021, want toen ging het nog om 13,4 procent. Beide percentages zijn ver boven de Roemernorm die in 2010 was ingesteld en voorschrijft dat uitgaven aan externe inhuur niet hoger dan 10 procent van de totale personeelsuitgaven mogen zijn.

Het rijk bleef in 2015 voor het laatst onder die norm (9,6 procent). Het percentage sloop daarna boven de norm om in de coronajaren, dus vanaf 2020, echt flink te stijgen. En waar de kosten aan externe inhuur in 2021 nog 2,3 miljard euro waren, kwam dit vorig jaar neer op 2,68 miljard euro.

Toename advisering over automatisering

Het aandeel externe inhuur is ook uitgesplitst naar inhuurcategorie. Dan blijkt dat het percentage ‘beleid’, onder meer interim-management en beleidsadvies, toenam van 6 procent in 2015 naar 11 procent in 2022. Het percentage beleidsondersteuning, met name advisering over automatisering, nam van 35 procent in 2015 toe naar 55 procent in 2022. Het percentage ‘uitvoering’ nam juist af: van 59 procent in 2015 naar 34 procent in 2022. 

Het ministerie van Financiën liet eerder weten dat een taakstelling op externe inhuur op ministeries die de Roemernorm overschrijden, behalve een grote besparing, ook ‘een efficiëntieverbetering van het rijksapparaat’ kan opleveren.

Verambtelijken extern personeel

Departementen willen externe inhuur terugdringen door het ‘verambtelijken’ van extern personeel, scherper prioriteren van inzet op projecten en door meer gebruik te maken van rijkstrainees en flexpools, schrijft Van Huffelen.

Er zijn daarnaast diverse (inter)departementale initiatieven op instroom en behoud van medewerkers, zoals een marktconform pakket aan arbeidsvoorwaarden. Ook zet men in op rijksbrede wervingscampagnes, een rijksbreed studenten- en starterspakket, traineeships en een ‘traject om te komen tot een set innovatieve rijksbrede korte termijn maatregelen’. Mogelijke verdergaande maatregelen worden aan een nieuw kabinet overgelaten.