'Als je niet uitkijkt, nadert dit het niveau van perversiteit'

Het is hollen of stilstaan bij gemeenten en daarom kunnen ze niet zonder externe medewerkers. Drie gemeenten over hun motieven voor externe inhuur. Waaronder de hoge verwachtingen die de samenleving heeft van de overheid.

'Dat weigeren wij'

Aan het eind van het gesprek wil Gert-Jan Kusters, gemeentesecretaris van Maastricht, nog één punt maken over externe inhuur.

‘Ik zou graag zien’, zegt de man die al 23 jaar in het vak zit, ‘dat we in heel Nederland strenger zijn in de uurtarieven die we betalen aan externe medewerkers. Soms is het buitenproportioneel wat gevraagd wordt. Als je een raamcontract met verschillende bureaus hebt voor mbo- en hbo- werkzaamheden, is de prijs in proportie. Maar zeker als je van buiten ­interim-managers of -projectleiders nodig hebt, schuiven de uurtarieven soms op naar 170 of 180 euro. Dat weigeren wij. 150 is ons maximum. Als je niet uitkijkt, nadert dit het niveau van perversiteit. We werken met middelen van onze inwoners.’

Kusters pleit voor ‘een zorgvuldigheids­afweging’: in hoeverre kun je met droge ogen de tarieven ­uitleggen. ‘Dat is ook de emotie in de ­gemeenteraad van Maastricht.' Als voorzitter van de Kring gemeentesecretarissen Zuid-Limburg houdt Kusters dit zijn directe collega’s in Zuid-Limburg ook voor. ‘Ik weet niet wat zij in de praktijk doen, ik kan niet in hun aanbestedingen kijken, maar ik roep ze in algemene zin op een grens te stellen. Anders wordt het tegen ­elkaar op knokken.’

Politiek gevoelig

In Maastricht zelf ligt inhuur politiek ­gevoelig. In het recente verleden wond de raad zich op over de beloning van een ingehuurde interim-directeur. De verantwoording is daarom intensief, vertelt Kusters, en dat vindt hij prima. ‘Het landelijke gemiddelde voor de externe inhuur was vorig jaar 17 procent van de bruto loonsom’, zegt hij. ‘Wij zaten op 12,8 procent. Dat is iets dat wij ieder jaar meenemen in de ­vergelijking.’

Tegelijkertijd wil hij niet dat het in de arm nemen van externe medewerkers een ‘vieze’ bijsmaak krijgt. ‘Op te veel terreinen is externe inhuur erg behulpzaam.’ In Maastricht wordt die inhuur ingedeeld in Specifiek, Ziek en Piek. ‘Als je bijvoorbeeld bulkwerkzaamheden van tijdelijke aard hebt, ga je inhuren. We hebben een aantal raamcontracten met inhuurbedrijven om de prijzen te drukken.’ Soms zijn er namelijk piekwerkzaamheden, op last van de rijksoverheid. Denk aan de Tijdelijke overbrugging zelfstandige ondernemers (Tozo) ten tijde van corona. Of de energietoeslagen ten tijde van de hoge gasprijzen. ‘Maar je kunt ook eigen lokale projecten hebben, als je bijvoorbeeld iets gaat doen met scootmobielen.’ (Maastricht biedt inwoners de mogelijkheid gratis scootmobielen te lenen.)

Geen commotie

In Diemen (ambtenarenkorps van 270 fte) is de visie op externe inhuur duidelijk anders dan in Maastricht (ambtenarenkorps van 1.600 ft), blijkt uit een gesprek met de Diemense gemeentesecretaris ­Geeske Wildeman. In de Diemense raad is er geen commotie geweest over te hoge ­beloningen van ingevlogen medewerkers. ‘Je maakt de discussie dan heel nauw’, vindt Wildeman: ‘Alsof het met inhuur altijd gaat om dure krachten met tarieven boven de honderd euro per uur. Als er bij het cluster Wmo een aantal dames met zwangerschapsverlof is, of als je met de komende verkiezingen bij Burgerzaken wat extra mensen moet aantrekken, dan is dat voor een normale beloning. Inhuur is van alle ­tijden en helemaal niet verkeerd’, zegt zij. ‘Ik heb niet het idee dat dit meer aan de ­orde is dan tien jaar geleden.’

Wel ziet Wildeman een krappe arbeidsmarkt die om creatieve oplossingen vraagt. Dat is niet altijd inhuur, alleen al omdat die niet op alle terreinen te krijgen is. ‘Er is vooral een noodzaak om creatief na te gaan hoe je mensen aan je gemeente kunt binden. Dat kan met meer trainees, waarin wij veel investeren, of door met andere gemeenten specialistische ambtenaren te ­delen. Informatieveiligheid bijvoorbeeld kan Diemen met twee, drie andere gemeenten samen doen. Dan wordt het misschien ook interessanter voor iemand om op die baan te solliciteren.’

De inhuur groeit

Rob van Wuijtswinkel is interim-gemeente­secretaris in de nieuwe fusiegemeente Altena, in West-Brabant. Bij hem is inhuur aan het groeien, vertelt hij, ‘en dat heeft volgens mij heel begrijpelijke redenen, zeker voor een middelgrote gemeente als Altena.’ Momenteel zit Altena op 15,4 procent externe inhuur, iets minder dan het gemiddelde. Eén reden dat dit percentage volgens hem zal oplopen, is het personeelswaarderingssysteem: vanaf schaal tien kunnen ambtenaren meer verdienen bij een grotere dan bij een kleinere gemeente.

‘Als je Sportkunde hebt gestudeerd en als beleidsmedewerker wordt aangenomen in Nijmegen, kom je als beleidsmedewerker vaak in een hogere schaal dan bij ons’, zegt hij. ‘Dat verklaart dat wij in de markt niet altijd de kwaliteit vinden die wij zoeken. Maar als we kijken naar zzp’ers of bureaus die ­inhuurcapaciteit leveren, hebben we de keuze uit drie, vier mensen met een hogere kwaliteit dan als je werkt met vaste aanstellingen. Als je in buurt ligt van grote steden heb je daar last van, zoals wij bij Breda. ­Kleinere gemeenten rondom Den Bosch zullen dit ook ervaren.’

Lees de rest van het uitgebreide artikel in (de digitale versie van) BB16.