Landelijk offensief tegen explosief

Het Offensief Tegen Explosies heeft een actieplan gepresenteerd waarmee het stijgend aantal explosies in Nederland een halt moet worden toegeroepen. Vorig jaar vonden er in Nederland 1534 (pogingen tot) aanslagen met explosies plaats. Een stijging van 71 procent ten opzichte van 2023.

Vaak in relationele sfeer

Uit het Landelijk Fenomeenbeeld 2024 dat de politie in november 2024 uitbracht, blijkt dat het aantal aanslagen met explosieven in 2021 nog 212 bedroeg. Ook laat het beeld zien dat 70 procent van de incidenten van 2021 tot en met 2023 plaatsvond in de Randstad en ruim een derde in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. De onderzoekers stellen vast dat een aanzienlijk deel van de aanslagen geen verband houdt met criminele activiteiten. Op basis van de onderzochte incidenten in 2023 is naar schatting bij ruim de helft sprake van ‘huis-tuin-en-keuken-conflicten’ tussen niet-criminele burgers. ‘Vaak gaat het om conflicten in de relationele sfeer’, aldus de onderzoekers.

Nederlandse vuurwerkcultuur

Bij ongeveer 80 procent van de aanslagen maakten daders gebruik van zwaar, illegaal vuurwerk gevuld met flitspoeder. Vrijwel altijd gaat het om zogenoemde bangers, vaak van het merk Cobra. De ruime beschikbaarheid én de lage prijs van dit vuurwerk speelt een grote rol bij de populariteit van het product, zeggen de onderzoekers. Zij vermoeden dat de ‘vuurwerkcultuur’ in ons land daaraan bijdraagt, want in andere landen zien zij dit fenomeen niet in deze mate. Alleen in Duitsland is het aantal aanslagen getalsmatig enigszins vergelijkbaar, maar daar is bijna 60 procent politiek gemotiveerd. ‘Bovendien heeft het land veel meer inwoners dan Nederland.’

Maatschappelijk probleem

Het explosiegeweld treft regelmatig woonwijken, bedrijfspanden en voertuigen in de directe leefomgeving. Dat in de onderzochte periode geen dodelijke slachtoffers zijn gevallen, noemen de onderzoekers ‘een klein wonder’. Wel wijzen ze erop dat in 2024 de dader van een aanslag om het leven kwam toen hij een explosief plaatste. Volgens hen zou het een kwestie van tijd zijn tot er meer slachtoffers zouden vallen. Een paar weken later was dat al het geval na een explosie aan de Tarwekamp in de Haagse wijk Mariahoeve, waarbij zes doden vielen te betreuren. De verklaring lag in de relationele sfeer, het zou om ‘eerwraak’ gaan. De onderzoekers wezen er al op dat bepaalde jongeren veelal bereid zijn om deze gewelddadige klussen uit te voeren. Zij spreken van een maatschappelijk probleem en volgens hen hebben maatschappelijke partners bij de aanpak ervan een ‘taak en verantwoordelijkheid’.

Handelingskader voor gemeenten

Met het Actieplan aanslagen met explosieven slaan het ministerie van Justitie en Veiligheid, de Nationale Politie, OM, Aedes, VNG, het Verbond van Verzekeraars, reclasseringsorganisaties, VNO-NCW en MKB Nederland nu de handen ineen. Samen treffen zij maatregelen en interventies die zich moeten richten op alle facetten van het explosiegeweld: preventie, opsporing en vervolging, nazorg en lokale aanpak. Samen met de VNG ontwikkelt het Offensief tegen Explosies een landelijk handelingskader voor gemeenten, wat gemeenten moet helpen om gericht en consistent te handelen bij dreiging of daadwerkelijke inzet van explosieven. Ook biedt het ondersteuning bij het leveren van passende nazorg en herstel van een veilige leefomgeving.

10 procent minder aanslagen

Gerdo van Grootheest, burgemeester van de gemeente Oosterhout en portefeuillehouder op dit onderwerp in de VNG-commissie Bestuur en Veiligheid, zegt op de VNG-site dat het tijd is voor actie en dat gemeenten voor de veiligheid en leefbaarheid in onze wijken en buurten staan. ‘In het Offensief zet de VNG zich in om alle gemeenten handvatten te bieden, zeker omdat explosies in alle gemeenten voor kunnen komen.’ Ook faciliteert de VNG het Netwerk Explosies in Gemeenten, waarin gemeenten actief kennis, ervaringen en best practices kunnen uitwisselen. De ambitie van het actieplan is dat het aantal aanslagen met explosieven in 2025 ten opzichte van 2024 afneemt met 10 procent.

Brede aanpak

In een brief van het Offensief aan David van Weel, minister van JenV, wijst voorzitter Carola Schouten, burgemeester van Rotterdam, op de brede aanpak. Er wordt ingezet op het voorkomen van aanslagen en daarvoor moet de ‘ogenschijnlijke onuitputtelijke bron van uitvoerders’ kleiner worden. De vaak kwetsbare potentiële uitvoerders worden met ‘gerichte communicatie en interventies’ weerbaarder gemaakt tegen ‘verleidingen van het snelle geld’. Politie en OM investeren nog verder in opsporing en vervolging na aanslagen en voeren hier landelijke regie op. Om explosies te voorkomen wil het Offensief, in samenwerking met Meld Misdaad Anoniem, de meldingsbereidheid van mensen stimuleren met campagnes gericht op het anoniem melden van verdachte situaties.