Werkdrukdrukdruk

De afgelopen tijd ben ik veel opgetrokken met dr. Doeschka Anschutz, een gedragswetenschapper met een interessante visie op werkdruk en eigen regie. Zij legt in kristalheldere taal uit dat mensen werkdruk pas als probleem ervaren, als zij hun gevoel van eigen regie verliezen.

Wanneer de werkstroom zodanig over hen heen blijft rollen, dat ze er geen vat meer op krijgen. Dat er voor hun gevoel geen einde meer aan zit en dat ze er geen enkele invloed op kunnen uitoefenen. Vaak hebben ze dat beïnvloeden heus wel geprobeerd; aangekaart dat het wel erg veel is allemaal. Of ze hebben al vaker uitgelegd dat een batterij aan nieuwe collega’s een oplossing ‘lijkt’ maar dat niet altijd ‘is’. Maar als die signalen steeds op onvruchtbare bodem landen, dan geef je het een keer op.

Aangeleerde hulpeloosheid heet dat in de gedragswetenschap. Een ‘staat van zijn’ die eind jaren ’60 in enkele dierproeven voor het eerst is aangetoond. Latere onderzoeken maakten duidelijk dat die aangeleerde hulpeloosheid ook bij mensen optreedt. Hoe vaker wij ervaren dat we onze situatie niet kunnen beïnvloeden, hoe groter de kans hierop is. De ene persoon zal misschien eerder het bijltje erbij neergooien dan de andere. Maar u zult het beeld herkennen; bij mensen om u heen en – in sommige situaties – wellicht ook bij uzelf. Het is zeer onprettig voor de mens die zich hulpeloos voelt. Ook verre van plezierig voor organisaties want… grote kans op uitval en verzuim.

Met de allerbeste intenties gaan we vervolgens aan mensen vertellen wat goed voor ze is. Wat ze anders moeten doen en hoe ze het beter kunnen doen. We sturen ze naar een cursus timemanagement, we organiseren een bijeenkomst over werkgeluk. Maar als Anschutz’ verhaal één ding duidelijk maakt dan is het dat wij helemaal niet weten wat goed voor die ander is! En dat het ook niet werkt om mensen te vertellen wat en hoe zij moeten veranderen. Sterker nog, we drukken daarmee op een heftige weerstandsknop genaamd ‘reactance’. Een psychologische weerstand die optreedt wanneer wij voelen dat onze autonomie in het gedrang is.

Juist persoonlijke ‘welzijnszaken’ zijn zaken waar mensen zélf over willen gaan. En daar komt nog iets bij… Als we mensen de weg terug willen laten vinden naar hun eigen regie, dan zal dit pad moeten starten vanuit zelf oplossend vermogen en intrinsieke motivatie. Bij een onderwerp als werkdruk betekent dit dat we mensen de ruimte moeten geven om zélf te bedenken hoe ze de grip op hun werk weer terug kunnen krijgen. Dat we ze explicieter moeten vragen naar hún manier om het werk weer gezond te kunnen mannen. Als dit betekent dat iets niet voor elkaar komt op de eerder bedachte manier, dan zal de órganisatie daarmee moeten dealen.

En zo is de cirkel rond. Verlies van eigen regie vraagt om ruimte en steun voor zelfbedachte oplossingen om zo die eigen regie langzaam maar zeker weer terug te krijgen.

Niet simpel maar wel kristalhelder.