De mens als sleutel tot de circulaire economie

In 2050 wil de Nederlandse overheid een duurzame, circulaire economie, die afval minimaliseert en grondstoffen regenereert. Er wordt dikwijls vanuit gegaan dat een circulaire economie ook sociale waarde creëert, en dat mensen overtuigd moeten worden van circulariteit. Maar in een recente studie stellen wij dat niet alleen de mens meer circulair moet worden. Ook omgekeerd moet de circulaire economie meer menselijk worden.

In 2020 bevroegen we 47 experts en 27 leiders in de circulaire economie. Zij namen ook aan dat de circulaire economie goed is voor mensen. Vaak werd aangehaald dat de circulaire economie meer banen, innovatie en ondernemerschap creëert. Maar zijn deze economische waarden dan de sociale waarde van de circulaire economie? Toen we dieper groeven ontdekten we dat experts en leiders van een ander mensbeeld uitgingen. De sociale waarde, zo bleek, ontstond vooral omdat circulaire experts en leiders een meer menselijke, structurele, en gemeenschappelijke strategie volgden.

Menselijke strategie

Met een menselijke strategie stimuleren circulaire organisaties intrinsieke motivaties en vaardigheden. Een voorbeeld is het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zij zijn vaak net heel gemotiveerd en goed in het repareren van gebruiksvoorwerpen. Maar hebben deze mensen, deze gedroomde reparateurs, dan wel een afstand tot de arbeidsmarkt, vroegen sommigen zich af. Misschien heeft de huidige economie arbeid minder menselijk gemaakt?

Structurele strategie

Een structurele strategie maakt gebruik van contracten en regelgeving die vertrouwen en samenwerking stimuleren. Lange-termijn contracten die uitgaan van een gemeenschappelijk doel werken beter dan korte-termijn contracten die vooral individuele verwachtingen vastleggen.

Gemeenschappelijke strategie

Een gemeenschappelijke strategie  gaat uit van de mens als veelzijdig deel van de samenleving. Een medewerker is ook een klant, buur, kind, of vriend in de gemeenschap waarin men leeft en werkt. Een voorbeeld is een organisatie die als buurtproject afval raapt met jongeren, daar skateboards van maakt, en skatelessen aanbiedt in de wijk.

Sociale waarde meten

De sociale waarde ligt dus niet in het aantal banen dat de circulaire economie creërt. De circulaire economie creëert sociale waarde omdat zij betekenisvolle banen creëert, vertrouwen verhoogt, en connecties versterkt. Om na te gaan of de circulaire economie sociale waarde creëert kunnen we daarom meten hoe tevreden mensen zijn met hun job, hoeveel vertrouwen mensen hebben in instituties, of met hoeveel vrienden zij contact hebben. De brede welwaartsmonitor van het Centraal Bureau voor Statistiek ontwikkelt hiervoor geschikte indicatoren. Zo zien we dat in Noord-Holland, tussen 2013 en 2023, de nettoarbeidsparticipatie omhoog ging, terwijl de tevredenheid met sociaal leven omlaag ging. De hoop is dat een meer circulaire economie deze tevredeheid weer kan doen stijgen. En dat we sociale waarde op de juiste manier gaan meten.

Auteur bijdrage: Associate Professor Katinka Quintelier.