‘Uitdagingen wethouderschap raken stabiliteit democratie’

Het aantal wethouders dat uitvalt is ‘verontrustend’, aldus Marco Florijn, Beste Bestuurder van 2009 en oud-wethouder van Leeuwarden en Rotterdam. In het Wethoudersonderzoek 2024 ziet hij uitdagingen die niet alleen de wethouders zelf raken, ‘maar ook de stabiliteit van onze lokale democratie’.

Effectief en duurzaam

‘Politieke spanningen, persoonlijke overbelasting en zelfs intimidatie maken het werk niet alleen zwaar, maar soms zelfs onhoudbaar’, schrijft oud-wethouder Marco Florijn in een recente bijdrage op LinkedIn. ‘Wat betekent dit voor onze democratie? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat wethouders niet alleen effectief, maar ook duurzaam hun werk kunnen doen?’ De uitdagingen raken volgens Florijn namelijk niet alleen de wethouders zelf, ‘maar ook de stabiliteit van onze lokale democratie’.

Verrijkend en mooi

Aanleiding voor zijn bijdrage vormde het recente wethoudersonderzoek door De Collegetafel in opdracht van Binnenlands Bestuur. Daaruit kwam naar voren dat een recordaantal van 225 wethouders vorig jaar tijdelijk of definitief het ambt verliet. Meer dan 80 daarvan deden dat vanwege een haperende gezondheid of om persoonlijke redenen, zoals de werk-privé-balans. Het ambt van wethouder is ‘verrijkend’ en ‘mooi’, vindt Florijn, zelf wethouder in Leeuwarden (2006-2011) en in Rotterdam (2011-2014) en in 2009 gekozen tot Beste Bestuurder. Maar de recorduitval van wethouders in 2024 doet hem vrezen voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar en de grote uitdagingen die er daarna liggen voor lokale bestuurders.

Professionele begeleiding

Florijn weet hoe belangrijk het is om niet alleen op inhoud, maar ook op persoonlijk vlak ondersteuning te hebben. ‘Het gaat om balans vinden, veerkracht ontwikkelen en weten wanneer je om hulp moet ­vragen’, zegt hij in een toelichtend interview naar aanleiding van zijn ­LinkedIn-bijdrage. Hij noemt het ­zonde dat het ambt niet de juiste randvoorwaarden heeft om dat ‘ook als mens’ goed in te kunnen vullen. ‘Dat is zo belangrijk.’ Een eenvoudige oplossing bestaat niet, aldus Florijn. Er is volgens hem een aanpak nodig gericht op veiligheid, coaching en reflectie. Er dient daarnaast professionele begeleiding voor wethouders te komen. En er moet ook nadrukkelijk worden gekeken naar verbetering van de politieke cultuur.’

Misvattingen

Waar Florijn zich vooral over opwindt is dat gemeenten denken: o, dat lost de politieke partij wel op met een beetje coaching en intervisie. ‘Of dat ze denken: dat moet die persoon zelf maar doen. Of de bestuurder denkt: ik mag daar niet over zeuren of me niet kwetsbaar opstellen. Denk aan al die lokale partijen die misschien helemaal geen partijpolitieke ­infrastructuur met intervisiegroepjes hebben. Ik vind het zo zonde als hier zoveel misvattingen over zijn, want wat nu ondersneeuwt is dat je als organisatie ook je ­eigen vangnet of sparring partners regelt.’

Organisatieverantwoordelijkheid

Voor gemeenten en colleges is het zo belangrijk dat er niet te veel bestuurswisselingen zijn. ‘Het is de investering waard om je eigen infrastructuur op orde te hebben. Ik denk dat in veel gemeenten toch de aanname is: het college regelt het zelf wel, maar het is ook een organisatieverantwoordelijkheid om je bestuurder te faciliteren.’ En het is ook aan de bestuurder, die toch op een eenzame plek zit, om te zeggen: ik leg mijn hulpvraag daar neer. Ik zag daar toch wel wat gaten en dacht: het zou zo mooi zijn om dat goed op te pakken en wat structureler op te pakken.’

U noemt in uw LinkedIn-post een aantal uitdagingen van het wethouderschap en zegt dat die tezamen de ­stabiliteit van de lokale democratie bedreigen. Waarom?

‘Als meer dan tweehonderd wethouders op een kruispunt zitten en er zo veel uitval is  vanwege druk, intimidatie en overbelasting, dan vind ik dat een signaal. Bij zo’n hoog percentage is er echt iets aan de hand. En dit is het topje van de ijsberg, want hoeveel wethouders zitten er niet tegen uitval aan? Andere wethouders zitten de ambtsperiode uit en stoppen dan. Of zij gaan risicomijdend te werk, terwijl we leiders nodig hebben die hun nek uitsteken en de ambtelijke organisatie comfort ­geven, die risico’s nemen en out-of-the-box denken. Als de druk ongezond hoog is en je loopt op je tandvlees, dan ben je niet fit om deze taak in deze democratie goed uit te voeren. Als je de opgaven ziet in het ruimtelijk en sociaal domein – alles komt bij de uitvoerders, de bestuurders terecht. Dan maak ik mij zorgen over de democratie, want die komt daar onder druk te staan. Ik zie die bestuurders als de ver­persoonlijking van de lokale democratie.’

Lees het hele interview met Marco Florijn in BB04 van deze week.