Opvallend meer wethouders weg om gezondheidsredenen

Politiek gezien was 2023 voor wethouders een kalm jaar. Maar tegelijkertijd lijkt zich een veenbrand te ontwikkelen: sinds het aantreden van de nieuwe colleges in 2022 is een recordaantal wethouders om persoonlijke en gezondheidsredenen afgehaakt.

Top tien

Dat blijkt uit het Wethoudersonderzoek 2023 dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door De Collegetafel. Het aantal wethouders dat politiek tijdelijk of definitief onderuitging, kwam in 2023 uit op een gemiddelde score van 89 wethouders. In totaal stopten 183 wethouders in 2023 tijdelijk of definitief. Met deze cijfers komt het jaar 2023 net in de top-tien. Ter vergelijking: in het topjaar 2004 stopten 156 wethouders tijdelijk of definitief om politieke redenen. In 2004, 2012, 2019 en 2020 vertrokken meer dan tweehonderd wethouders om politieke of andere redenen als wethouder.

Verdubbeling

Tegelijkertijd is het aantal wethouders dat sinds de raadverkiezingen is gestopt om gezondheids- en persoonlijke redenen zorgwekkend hoog. Liefst 36 wethouders stopten in 2023 om persoonlijke redenen, een nooit vertoonde score. Bovendien zijn sinds de start van de nieuwe colleges in 2022 al 56 wethouders om persoonlijke redenen afgehaakt, dat is een verdubbeling ten opzichte van de vorige collegeperiode. Ook het aantal wethouders dat in deze collegeperiode om gezondheidsredenen afhaakt, is hoger dan ooit. Sinds de start van de colleges in 2022 zijn er 41 wethouders om gezondheidsredenen gestopt. Nooit eerder stopten er in de eerste anderhalf jaar na de start van de nieuwe colleges zoveel wethouders om die redenen.

Asielopvang

Spraakmakende politieke coalitiebreuken waren er het afgelopen jaar in Alkmaar en Den Haag. In Den Haag was er een zomerlange nieuwe formatie nadat de VVD een breuk forceerde over de terugkeer van Richard de Mos (Hart voor Den Haag) in het Haagse gemeentebestuur. Conflicten over de opvang van asielzoekers leidde in een handvol gemeenten (Alkmaar, Goes, Goeree-Overflakkee en Midden-Delfland) tot coalitiebreuken. In Alkmaar verdwenen daardoor zelfs zes van de zeven wethouders binnen een jaar na het aantreden uit het college.

Breuken

Een twintigtal gemeenten, een gemiddeld aantal, kreeg te maken met coalitiebreuken. Opvallend was dat het herstellen van deze breuken vaak een paar maanden in beslag nam. Uitschieters zijn Goirle en Noordwijk, waar de zoektocht naar een nieuwe coalitie zo’n vijf maanden duurde. Hellendoorn spant de kroon want sinds het uiteenvallen van de fractie van absolute verkiezingswinnaar Lokaal Hellendoorn, vlak voor de Kerst 2022, is er sprake van een vrijwel permanente bestuurlijke crisis in deze Overijsselse plattelandsgemeente. Deze kostte afgelopen jaar twee wethouders al de politiek kop, terwijl twee anderen op de winkel passen maar bereid zijn hun biezen te pakken als dat nodig is. 

Lees meer over het Wethoudersonderzoek 2023 in Binnenlands Bestuur nr. 1 van deze week. (inlog)