Ambtenaren Maasdriel onder hoge bestuurlijke druk

Ambtenaren van de gemeente Maasdriel worden overladen met werk, terwijl ze maar een kwart van deze ambities van het college kunnen uitvoeren. Het ambtenarenapparaat kan hooguit voor 5 tot 7 miljoen euro aan projecten uitvoeren. De ervaring is althans dat gemeenten per 25.000 inwoners 5 tot 7,5 miljoen aan projecten aankan.

Hoge ambities

Dat blijkt uit een begrotingsscan van JE Consultancy aan de vooravond van de bespreking van de Kadernota 2025-2028 aanstaande donderdag in de gemeenteraad. De onderzoekers schrijven dat uit de interviews en het onderzoek het beeld oprijst van een organisatie die onder ‘hoge bestuurlijke druk’ staat: ‘Er zijn hoge ambities en als er afspraken over die ambities zijn gemaakt worden die heel snel aangevuld met nieuwe ambities. Bestuurlijke doelen worden in begroting en kadernota heel summier beschreven, en de actualiteit gaat voor.’ Een letterlijk citaat uit een van de interviews luidt: ‘En toen was het balboekje gemaakt met afspraken over wat we moesten leveren en vrijwel onmiddellijk werden er bestuurlijk extra taken en ambities bijgedaan.’

Kortingen tot 200 euro per inwoner

Uit de scan blijkt ook dat, net zoals in alle Nederlandse gemeenten, in Maasdriel de groei van de algemene uitkering in de afgelopen zes jaar enorm is geweest. In 2017 kreeg Maasdriel nog ongeveer 26,5 miljoen aan algemene uitkering, terwijl dat in 2023 ruim 39 miljoen was. De voorspelling voor de komende jaren zijn onzeker, schrijft JE, en hangen sterk af van de kabinetsvorming. Zonder nieuw kabinetsbeleid moet Maasdriel in 2026 en de volgende jaren rekenen op kortingen die op kunnen lopen tot 200 euro per inwoner, in totaal dus 5 miljoen.

Zuinigste gemeente

Daar staat tegenover dat Maasdriel op nagenoeg alle terreinen aanzienlijk minder uitgeeft dan vergelijkbare gemeenten. De budgetten voor reguliere uitgaven zijn heel laag. Effect is dat er op alle terreinen weinig ruimte is voor planmatige uitgaven, zoals structureel onderhoud van wegen en groen. ‘Het is een ervaringswijsheid dat klachtenonderhoud veel duurder (tot wel 5 keer zo veel) is dan regulier onderhoud.’ Onlangs hield onderzoeker Arie Teeuw de gemeenteraad voor dat ‘Maasdriel tot de zuinigste van de zuinige gemeenten in Nederland behoort’, meldde het Brabants Dagblad.

Vicieuze cirkel

Ook worden er steeds grote kredieten geraamd. Volgens JE heeft de ambtelijke organisatie ‘die heel druk bezig is om met weinig geld beheer voor elkaar te krijgen’ daar helemaal de capaciteit niet voor. ‘Daarmee ontstaat een vicieuze cirkel: bestuurlijke ambities die steeds hoger worden en waarvoor kredieten worden geraamd en een organisatie die daar steeds grotere achterstanden op krijgt.’ Een organisatie als Maasdriel heeft normaal gesproken capaciteit voor 5 tot 7 miljoen euro per jaar voor projecten. ‘Meer kan een organisatie als deze niet aan.’ Bij een project komt namelijk meer kijken dan ‘enkel’ het project. Een plan vraagt tegenwoordig ‘uitgebreide voorbereiding qua planning, regelgeving, inspraak, aanbesteding en toezicht’. Op dit moment staat voor circa 50 miljoen euro aan kredieten geraamd, zowel bestaande als nieuw uit te voeren, berekende JE.

Inkomsten vergroten

Volgens Teeuw is het dringend nodig om te kijken waar geld overblijft, zoals bij projecten waar geen tijd voor is. Ook zou Maasdriel dringend iets moeten doen om de inkomsten te vergroten. De ozb is de afgelopen jaren bijvoorbeeld alleen maar lager geworden: betaalden inwoners in 2017 gemiddeld nog 20 euro minder dan in vergelijkbare gemeenten, in 2023 betaalden zij gemiddeld maar liefst 40 euro minder. Ook de toeristenbelasting is laag te noemen. Gemiddeld is dat tarief nu gemiddeld 2,34 euro ‘en die zullen in 2025 ongetwijfeld verder stijgen’, schrijft JE. In Maasdriel is het tarief 1,58 euro. Op cultuur en recreatie geeft Maasdriel ongeveer 50 euro per inwoner minder uit dan vergelijkbare gemeenten. ‘Dat is uitzonderlijk weinig en de grote verschillen zitten in openbaar groen en sportaccommodaties.’ Opvallend is dat Maasdriel veel meer geld uitgeeft aan gezondheidszorg dan vergelijkbare gemeenten. ‘We vermoeden dat dit een boekhoudkundige kwestie is.’

Reinheid, rust en regelmaat

Wat JE erg opvallend noemt is dat in de diverse interviews met medewerkers blijkt dat bestuurlijke duidelijkheid en consistentie node worden gemist. ‘Omdat in begroting en kadernota slechts heel beperkt duidelijk wordt wat het bestuur wil, en waar dat wel duidelijk is, de actualiteit de bestuurlijke keuzes overschrijft, is het voor ambtenaren bijna ondoenlijk antwoord te geven op de vraag: wat is er klaar als het jaar om is?’ Dit leidt volgens JE tot een ‘passieve, volgende organisatie’ en tot een ‘vicieuze cirkel van bijsturen en incidenteel beleid’. ‘De organisatie is nogal versnipperd: er zijn nogal wat taken die veel mensen nodig hebben.’ De organisatie heeft behoefte aan bestuurlijke ‘reinheid, rust en regelmaat’. JE adviseert de komende jaren geen nieuwe investeringen of acties te ondernemen of te plannen, ‘maar eerst maar eens te zorgen voor het afmaken van alles wat al op de rol staat’. ‘De organisatie kan er niks meer bij hebben. En dat ligt niet aan het feit dat de medewerkers niks willen. Integendeel.’