‘Er is geen wethoudersschool’

Het wethouderschap is geen normale baan, weet Wethoudersvereniging-voorzitter Axel Boomgaars. De uitkomsten van het Wethoudersonderzoek 2023 verbazen hem dan ook niet. In een reactie op het onderzoek stelt hij voor een ‘norm’ neer te zetten waarin tijd wordt gemaakt voor reflectie en gezondheid.

Lange dagen

‘Wethouders maken lange dagen, zijn soms drie avonden in de week weg en ook in het weekend. Dat is geen uitzondering’, zegt Boomgaars in het NOS Radio 1 Journaal, waarin hij reageerde op het Wethoudersonderzoek 2023 van De Collegetafel in opdracht van Binnenlands Bestuur. ‘Je zit in een glazen huis. Je bent 24/7 in functie, ook in de supermarkt of in het restaurant. Dat weten veel mensen als ze aan het wethouderschap beginnen. Maar de laatste jaren nemen een aantal dingen toe die de druk groter maken.’

Afhakers om gezondheidsredenen

Sinds het aantreden van de nieuwe colleges in 2022 is een recordaantal wethouders om persoonlijke en gezondheidsredenen afgehaakt, bleek uit het Wethoudersonderzoek. Het aantal wethouders dat politiek tijdelijk of definitief onderuitging, kwam in 2023 uit op 89. Een gemiddeld aantal ten opzichte van voorgaande jaren. Liefst 36 wethouders stopten in 2023 om persoonlijke redenen, een nooit vertoonde score. En sinds de start van de colleges in 2022 stopten maar liefst 41 wethouders om gezondheidsredenen. Nooit eerder stopten er in de eerste anderhalf jaar na de start van de nieuwe colleges zoveel wethouders om die redenen.

Korting op financiën

Volgens Boomgaars is de korting op de gemeentefinanciën vanuit het rijk ‘een hele belangrijke factor’ hierbij. ‘Daar zijn gemeenten voor het overgrote deel van afhankelijk. Vanaf 2026 wordt daar flink op gekort, waardoor wethouders financiën een zwaar proces moeten inzetten van flinke bezuinigingen die overal pijn doen. Daarvoor word je vaak geen wethouder.’ Ook het aantal gevallen van intimidatie en bedreiging neem toe. ‘Dat gaat collega’s niet in de koude kleren zitten.’ Hij wijst eveneens op de algemene doorloop en de politieke versplintering. ‘Waar wethouders voorheen 3,5 jaar zaten is dat nu twee jaar en tien maanden. Zeker twee wethouders per week treden af. Daardoor komen er ook veel nieuwe, vaak onervaren,  mensen aan de start. En als er dan zoveel geweld op je afkomt, dan maakt het dat het geen reguliere baan is.’

Ziek gemeld

Als voorbeeld noemt Boomgaars, ook wethouder financiën in Hoorn, een collega uit zijn regio met een jong gezin. ‘Die kreeg burn-outklachten en heeft toen gezegd: dat is het me niet meer waard.’ Ook zelf heeft Boomgaars wel meegemaakt dat hij bijna geen informatie meer kon opnemen, omdat hij een paar weken lang steeds laat thuiskwam en weer vroeg op moest, vertelt hij aan het radioprogramma. ‘Ik heb me toen ook wel eens een dag ziek gemeld.’ In een democratie hoor je als wethouder tegen een stootje te kunnen en zeker met inhoudelijke kritiek kunnen omgaan. ‘Maar als dat grenzen overgaat, met intimidatie, bedreiging en geweld, dan doet dat iets met mensen.’

Geen wethoudersschool

Gevraagd naar mogelijke oplossingen wijst Boomgaars op de beperking van het aantal wethouders dat je kunt hebben als gemeente. De Wethoudersvereniging heeft al eerder gepleit voor afschaffing hiervan. ‘Gemeenten kunnen zelf bepalen hoe hoog de werkdruk is en hoeveel wethouders ze nodig hebben.’ Ook herhaalt hij het standpunt over de deeltijdwethouder. ‘Die werken net zo hard en krijgen de helft betaald. Dat schiet ook niet op. Schaf die deeltijdfactor dus af.’ En hij wil meer investering in scholing in actuele kennis en vaardigheden. ‘Je wilt eigenlijk dat iedereen wethouder kan worden, maar er is geen wethoudersschool. Je zorgt dat mensen goed geëquipeerd zijn. En zet gewoon een norm neer waarin tijd wordt gemaakt voor reflectie en gezondheid.’