'Haalbaarheid van coalitieakkoord vooraf toetsen'

Torenhoge ambities van raadsfracties zorgen voor uitvoeringsproblemen voor wethouders. Er is vaak geen financiële ruimte voor is en soms ook beleidsmatig niet, blijkt uit het onderzoek ‘De toekomst van het wethouderschap’ van de Wethoudersvereniging. 

Beloften niet getoetst

De Wethoudersvereniging sprak met tachtig wethouders over factoren die een grote impact hebben op hun ambt. Daarnaast vulde ongeveer 10 procent van alle wethouders een enquête in. ‘Het valt me op dat er erg veel ruimte is voor de partijen om het beleid te bepalen’, zegt een wethouder over de ambities van raadsfracties in de onderhandelingen voor een coalitieakkoord. ‘Er worden allerlei beloften gedaan, die niet gestaafd of getoetst worden.’

Wantrouwen bij inwoners

Die ambitieuze plannen moeten de wethouders dan uitvoeren en als dat dan niet lukt, wordt er een weggestuurd en komt er een nieuwe, ‘maar die loopt natuurlijk tegen dezelfde beperkingen aan’. En daarna zijn de plannen bij de volgende verkiezingen nóg ambitieuzer. ‘Dat hele proces veroorzaakt ook wantrouwen naar de overheid bij de inwoners.’ Een andere wethouder merkt op dat je eerst iets moet schrappen om er iets nieuws bij te kunnen gaan doen, ‘maar als je dat ter tafel brengt, wordt iedereen heel zenuwachtig, want de achterban gaat dat niet leuk vinden’.

Haalbaarheidstoets coalitieakkoord

Volgens deze wethouder zien burgers de dilemma’s niet en is het daarom nodig om ze erbij te betrekken, zodat zij gaan begrijpen dat er keuzes moeten worden gemaakt. ‘Je moet ze aan de voorkant de dilemma’s laten zien en dan bij het proces betrekken, maar de maatschappelijke ontwikkelingen gaan, vrees ik, juist de andere kant op.’ De Wethoudersvereniging haalt als aanbeveling bij de wethouders op om bij de aanvang van nieuwe coalities te starten met een haalbaarheidstoets van de ambities in coalitieprogramma`s. Dit zou de resultaten en stabiliteit van colleges ten goede moeten komen.

Toekomstbestendig ambt

De wethouders noemen ook een aantal verbeteringen om het ambt draaglijke en vooral meer toekomstbestendig te maken. Professionalisering van het ambt, een betere samenwerking met de raad, voldoende ruimte voor educatie en reflectie en meer ruimte voor het inwerken van nieuwe wethouders zijn daarvoor nodig. De Wethoudersvereniging vindt daarnaast dat het wethouderschap een ondeelbaar ambt zou moeten zijn.

Verplichte afkoelperiode

De vereniging formuleert ook een vergezicht van de gewenste positie van de wethouder over dertig jaar. Opvallend hierbij is de omgang met integriteitskwesties: na een beschuldiging zou er een wettelijk verplichte afkoelperiode moeten gelden. De pers wordt niet direct ingelicht en sociale media worden niet meteen als podium gebruikt. De beschuldigde wordt eerst aangesproken, waarna de burgemeester in gesprek gaat met de betrokkenen. ‘Pas nadat deze stappen doorlopen zijn wordt eventueel de pers geïnformeerd.’