Wethoudersvereniging: geen records om te vieren

‘Dit is een categorie records die wij niet moeten willen vieren’, reageert Marcelle Hendrickx, voorzitter van de Wethoudersvereniging, op het vandaag verschenen Wethoudersonderzoek 2021 van De Collegetafel in opdracht van Binnenlands Bestuur. ‘Want naar wie stuur je de taart?’

Barbertje moet hangen
Ja, binnen een democratie treden soms wethouders af, stelt Hendrickx. ‘Enerzijds door fouten of omdat ze afgerekend worden op handelen dat de raad niet aanstaat, anderzijds omdat de raad of samenleving iets van de wethouder vragen wat deze niet uitvoerbaar of wenselijk acht’. Ze wijst erop dat de NSOB onlangs nog in opdracht van de Wethoudersvereniging onderzoek heeft gedaan naar de rituele waarde van aftreden. ‘En helaas is ook in dit onderzoek terug te zien dat de ‘Barbertje-moet-hangen-rede’ fors vertegenwoordigd is.’

Integritisme
De vereniging merkt dat ‘integriteit’ steeds vaker als politiek instrument of wapen wordt gebruikt. Dit zogenaamde integritisme, het trekken van een rode integriteitskaart om een bestuurder buiten spel te zetten, lijkt toe te nemen. ‘Treurig want het komt de democratie niet ten goede, maar vergroot wel het afbreukrisico.’ Natuurlijk moet een bestuurder voldoen aan geldende integriteitswaarden en normen, zo niet zich er nóg bewuster van zijn. ‘Maar dat neemt niet weg dat fouten maken menselijk is. Naast het feit dat iets meer lerend vermogen in het openbaar bestuur zeer welkom is, mag daar soms iets meer begrip voor zijn.’ Verder lijkt het vaak zo te zijn dat bij die gevallen waar dit soort beschuldigingen als wapen gebruikt worden, de schade al toegebracht is voordat iemands goede naam door een onderzoek gezuiverd is, aldus Hendrickx.

Werkdruk
Naast het politieke klimaat en de verruwing van het debat is het afbreukrisico voor wethouders ook groter vanwege de toegenomen werkdruk, constateert de Wethoudersvereniging. ‘Er zijn steeds meer taken op het bordje van de gemeente gekomen en in evenredigheid dus ook op het bordje van wethouders. Gecombineerd met de hoge verwachtingen van de samenleving en een versnipperde raad maakt dat er met minder geld, minder mensen, meer taken moeten worden uitgevoerd. De rek is eruit.’

Deeltijdfactor
Vanwege het versnipperde politieke landschap worden wethouders in deeltijd aangesteld, omdat de wet het maximumaantal wethouders bepaalt, maar toch wil iedere coalitiepartij een wethouder leveren. ‘Dan wordt er gesneden in de aanstelling, maar niet in de werkzame uren’, meent Hendrickx. ‘Met soms burnouts of andere gezondheidsklachten als gevolg. Dat moet het ons niet waard zijn. Investeer in ons lokaal bestuur. Juist door hen te ondersteunen en ruimte te geven plukt de samenleving er de vruchten van.’ Eind vorig jaar pleitte de Wethoudersvereniging al voor afschaffing van de deeltijdfactor en het maximumaantal wethouders. Om dit mogelijk te maken hebben zij een wetsvoorstel in voorbereiding.

Verkeerde beeldvorming
Wat betreft de nieuwe baan die wethouders vinden voordat zij hun termijn hebben uitgezeten, signaleert de Wethoudersvereniging dat je het als bestuurder niet snel goed doet. ‘Of je wordt gezien als iemand die te vroeg het strijdtoneel verlaat of je bent een potverteerder die van een uitkering gebruikmaakt. Aan deze onmogelijke en verkeerde beeldvorming zouden we nu echt eens en voor altijd een einde willen maken.’ Als we de kwaliteit van bestuur willen behouden of zelfs verbeteren, moeten we accepteren dat voor het aantrekken van bekwame mensen en het nemen van adequate besluiten, ook als die pijn doen of aftreden als gevolg hebben, een goede rechtspositie, een vangnet en aanzien van het ambt nodig is, aldus Hendrickx. ‘De samenleving is gebaat bij een investering op dit vlak in ons openbaar bestuur, anders blijven wij records verbreken en is er straks niemand meer om de taart naar toe te sturen.’