‘Maak van veiligheidsregio’s geen extra bestuurslaag’

Vanuit het oogpunt van democratische legitimiteit moet het kabinet ervoor waken dat het Veiligheidsberaad zich ontwikkelt tot een extra bestuurslaag met bevoegdheden boven de 25 gemeenschappelijke regelingen. De gemeente Utrechtse Heuvelrug roept het kabinet in een motie voor de ALV van de VNG op zeer terughoudend om te gaan met het verschuiven van bevoegdheden.

Verantwoordelijkheid

De motie krijgt op voorhand steun van elf andere gemeenten in Midden-Nederland en ook het VNG-bestuur adviseert de ALV om de motie aanstaande woensdag over te nemen. De motie haakt aan op de evaluatie van de wet veiligheidsregio’s van de commissie-Muller die eind 2020 is verschenen. Die stelt dat het stelsel van crisisbeheersing en brandweerzorg beter moet worden ingericht voor grootschalige crisisbeheersing. Daarvoor dragen de besturen van de 25 veiligheidsregio’s een belangrijke verantwoordelijkheid. De commissie beveelt aan het Veiligheidsberaad een regisserende en coördinerende rol te laten vervullen in de inventarisatie van risico’s en prioritering daarvan. Ook roept de commissie op om de rol van rijksheren te actualiseren, ‘zodat deze beter aansluit op het staatsnood- en cisisrecht middels bestuurlijke liaisons’.

Terughoudendheid

Volgens de indieners van de motie kan het lokale en regionale gezag het beste overzien wat nodig is om de veiligheid voor de inwoners te waarborgen. Het Veiligheidsberaad is 'ontegenzeggelijk' van toegevoegde waarde, maar moet er vanuit democratische legitimiteit voor worden gewaakt dat het geen extra bestuurslaag met bovenregionale bevoegdheden wordt. In nieuwe wet- en regelgeving moeten rollen, taken en bevoegdheden helder worden omschreven met het staatsnoodrecht als uitgangspunt, ‘waarbij er zeer terughoudend moet worden omgegaan met het verschuiven van bevoegdheden’. Ook moet terughoudendheid worden betracht bij het neerleggen van landelijke opgaven en ambities bij veiligheidsregio’s en dit te bekostigen uit regionale (lees: gemeentelijke) middelen.

Geen extra bestuurslaag

De VNG stelt in een preadvies al eerder expliciet gewezen te hebben op de noodzaak van het betrekken van gemeenteraden en op de actieve informatieplicht. ‘Ook hebben we gepleit voor terughoudendheid in het aanbrengen van eventuele wijzigingen in de manier van financiering van de crisisbestrijding en daarbij vooral ook de lokale overheid in positie te blijven houden vanuit verlengd lokaal bestuur.’ Daarbij is aangegeven dat vooral de coördinerende rol van het Veiligheidsberaad moet worden versterkt, ‘en niet zozeer dat het een extra bestuurslaag moet worden’. De VNG blijft dit in bestuurlijk overleg met de minister van Justitie en Veiligheid benadrukken. De minister is overigens wel van plan om de crisisbeheersing en brandweerzorg te versterken en stuurt daarover eind dit jaar een contourennota naar de Tweede Kamer.

Betere wisselwerking

Een tweede motie op bestuurlijk vlak, een van de vier (!) moties van het college van de gemeente Heemstede, roept op tot meer inzet voor een goede wisselwerking tussen gemeenten en de VNG. Reden voor het indienen zijn de grote uitdagingen waar gemeenten en raden de komende tijd voor staan en daarbij de zeventig aanbevelingen in het rapport ‘Naar nieuwe vormen van decentraal bestuur’ van Douwe Jan Elzinga. Heemstede zegt in haar overwegingen dat gemeenten ‘voor een succesvolle voortvarende aanpak van de grote maatschappelijke vraagstukken behoefte hebben aan toereikende financiën, voldoende beleidsvrijheid en adequate personele capaciteit’. Ook kennen gemeenten een grote diversiteit en zijn er voor de grote opgaven geen ‘one-size-fits-all-oplossingen’. Voor een goede wisselwerking tussen gemeenten en de VNG is het belangrijk dat de laatste alle gemeenten weet te bereiken, ‘ook de gemeenten die geen deel uitmaken van netwerken waarmee de VNG van oudsher intensief contact heeft’.

Meer draagvlak

Volgens Heemstede is verdere versterking van de betrokkenheid van de leden bij de voorbereiding van standpuntbepaling door de VNG op de grote thema’s en bij het laten landen van VNG-initiatieven in de uitvoeringspraktijk van gemeenten ‘wenselijk’. De VNG-netwerken zijn het niet altijd eens, aldus Heemstede, en de diversiteit aan gemeenten biedt een aanknopingspunt voor een betere dialoog tussen de netwerken. Dat moet weer zorgen voor meer draagvlak voor en kwaliteit van de standpunten en besluitvorming binnen de VNG, zodat de positie jegens het rijk ook sterker wordt. Zaak is dus om bestaande middelen beter te gebruiken en nieuwe initiatieven te ontwikkelen om de leden beter te betrekken en ermee te experimenteren ‘om uit te vinden wat werkt’. Vooral over het rapport van Elzinga zou proactief met alle leden een gedachtewisseling moeten worden georganiseerd. Het VNG-bestuur adviseert de motie over te nemen en zal de leden in december informeren over de voortgang van de experimenten met de bestaande en nieuwe initiatieven om leden te betrekken.