VNG twijfelt over minder volmachtstemmen

Uit oogpunt van het tegengaan van fraude staat de VNG positief tegenover het terugbrengen van het aantal volmachtstemmen van twee naar één per persoon. Maar wellicht is een onderzoek naar de gevolgen op het opkomstpercentage en het mogelijk risico op ronselen van volmachten verstandig, alvorens hierover een besluit te nemen.

Ronselen

Dat adviseert de VNG aan minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken naar aanleiding van het wetsvoorstel aanscherping strafbaarstelling ronselen en vereisten toewijzing restzetels. Uit een evaluatie van de gemeenteraadsverkiezingen 2022 bleek dat 11 procent van alle kiezers gebruik heeft gemaakt van een volmacht. ‘In de praktijk blijkt dat er geen of slechts een enkele maal reden was om aan te nemen dat er sprake was van ronselen van stemmen’, schrijft de VNG. ‘Mogelijk kan het risico van ronselen van volmachten al afdoende worden beperkt met het onderhavige wetsvoorstel.’

Roermond

Toenmalig burgemeester Rianne Donders van Roermond deed in maart 2022, daags voor de gemeenteraadsverkiezingen, aangifte van het ronselen van volmachtstemmen, nadat zij daar concrete signalen over had binnengekregen. Afgelopen januari meldde NRC dat Justitie twee, mogelijk drie mannen gaat vervolgen voor het ronselen van stemmen in een daklozenopvang in Roermond. Voor wie ze dit deden, was nog niet duidelijk. De volmachten werden niet gebruikt. Vier daklozen gaven hun stempassen met een volmacht aan een tussenpersoon, die ze voor 10 euro per stuk verkocht. De tussenpersoon en een koper zouden in ieder geval worden vervolgd. De gemeente Roermond heeft een geschiedenis met stemmen ronselen. Jos van Rey werd voor stempasfraude veroordeeld.

Den Haag

Maar ook in Den Haag vond het plaats. In de strafzaak tegen Richard de Mos is ook het voormalige raadslid Nino Davituliani van Hart voor Den Haag verdachte, net als haar man Erdinç Akyol. Zij worden verdacht van het ronselen van stemmen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. NRC schreef dat in een stembureau in de Schilderswijk De Mos toen bijna een kwart van alle stemmen kreeg. In dit stembureau was een derde van alle uitgebrachte stemmen een volmachtstem. In geen enkel ander Nederlands stembureau werd (procentueel) zo vaak per volmacht gestemd. De uitspraak in de zaak-De Mos is overigens aanstaande vrijdag.

Restzetel

De VNG gaat in haar advies ook in op het onderdeel in het wetsvoorstel dat het wijzigen van de toewijzing van restzetels regelt. Ze wijst erop dat er bij de laatste verkiezingen 592 eenmansfracties zijn toegelaten en 89 daarvan (in 75 gemeenten) een (rest)zetel kregen toegewezen op basis van de huidige toewijzingsregels. De VNG vindt dat minstens 1 zetel op eigen kracht moet zijn behaald om in aanmerking te kunnen komen voor een restzetel. Als voornaamste argument om de drempel voor de toewijzing van een restzetel te verhogen noemt de VNG de ‘steeds grotere druk’ die er op raadsleden ontstaat om de ‘steeds complexere taak’ van een gemeenteraadslid uit te kunnen voeren. ‘De uitvoering van taken wordt nog eens bemoeilijkt als er sprake is van een kleine eenmansfractie.’

Kwaliteit

Toch vraagt de VNG zich ook hier af wat de gevolgen van de wijziging van de toewijzing van een restzetel zullen zijn, in dit geval op de versplintering in de raad. Een onderzoek naar die gevolgen voor de samenstelling en het functioneren van de gemeenteraad en fractie in de gemeenteraad, ‘en daarmee voor het totale democratische proces op lokaal niveau’, valt te overwegen. Tenslotte kan, volgens de VNG, de wijziging in de toewijzing van restzetels in gemeenteraden bijdragen aan de kwaliteit van het bestuur van een gemeente.