Borsele wil snel duidelijkheid over kerncentrales

Borsele krijgt er potentieel twee kerncentrales bij. De gemeente formuleerde alvast 39 voorwaarden voor de bouw ervan, maar het rijk treuzelt. De burgemeester wil duidelijkheid. ‘De Borselaars moeten weten waar ze aan toe zijn.’

Twee broers

Aan de Borsselse Zeedijk staat ‘s lands enige kerncentrale. Hele generaties Zeeuwen groeiden op in de slagschaduw ervan. Het eerste Paarse kabinet wilde de centrale sluiten, maar in die tijd betekende het woord energietransitie nog niets. Uiteindelijk bleef de Zeeuwse kerncentrale open en krijgt hij er zelfs twee grote broers bij. Maar waar en wanneer? Niemand die het weet. ‘Aan die onzekerheid moet een einde komen. We hebben behoefte aan een besluit. Besef wat je mensen aandoet’, zegt burgemeester Gerben Dijksterhuis van Borsele.

Grote bouwput

Rutte IV wees in 2022 Borssele aan als voorkeurslocatie voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales. Bovendien zou de bestaande centrale in Borssele ook na 2033 zijn werk moeten blijven doen. Drie kerncentrales in Borssele, dus. ‘Ik kreeg al snel te horen: “Jullie hebben al een centrale, wat maakt het uit, een paar erbij. Jullie vinden één kerncentrale prima, waarom dan niet drie?” Dan weet je echt niet wat de bouw van twee kerncentrales allemaal met zich meebrengt én teweegbrengt. Dat wordt jarenlang, denk aan vijftien jaar, de grootste bouwput van Europa’, aldus Dijksterhuis (50). (Voor de niet-Zeeuwen onder ons: Borssele, met twee s’en, is het dorp en heeft bijna 1.500 inwoners, Borsele, met één s, is de gemeente en heeft iets meer dan 23.000 inwoners.)

Onrust

Voor of tegen kernenergie, de inwoners van de dorpen in Borsele maken zich vooral zorgen over de gevolgen van de bouw op hun leefomgeving, heeft Dijksterhuis gemerkt. ‘Iedereen heeft er een beeld bij. “Koeltorens, extra hoogspanningskabels – dat nooit!” Hoe zit het met licht, stof, geluid? Er is behoefte aan meer informatie vanuit het rijk. Zo gaat het worden, deze bouwer gaat het doen en dat betekent zo’n bouwterrein. Ik snap dat er onderzoek nodig is en dat Den Haag zorgvuldig te werk wil gaan, maar Den Haag moet óók weten dat onzekerheid tot speculatie en onrust in de gemeente leidt. Dat wil ik als burgemeester niet, dat verdienen de inwoners van de dorpen ook niet.’

Tienduizend bouwvakkers

‘De omgeving verandert erdoor – het landschap, de leefbaarheid en de veiligheid. Dat doet iets met mensen’, zegt Dijksterhuis. ‘We zijn op bezoek geweest in Hinkley Point in het Engelse graafschap Somerset, waar ook twee kerncentrales worden gebouwd. De bouw van de eerste centrale begon in 2017, zou achttien miljard pond kosten en moest klaar zijn in 2025. Dat wordt nu waarschijnlijk 2030 en de kosten zijn opgelopen tot 45 miljard pond. Er werken tienduizend mensen op die gigantische bouwplaats. Stel je voor wat dat gaat betekenen voor Borssele en zijn omliggende dorpen. Voor de huisvesting, voor het vervoer, voor het onderwijs. Kinderen groeien op naast een bouwput.’

Groningen

Nadat Rutte IV meldde dat de twee nieuwe kerncentrales bij voorkeur in Borssele zouden worden gebouwd, wierp het college zich op als spreekbuis van de omgeving. ‘Praat met ons aan de voorkant over wat er gaat gebeuren, maak met ons goede afspraken om te voorkomen dat zaken achteraf gerepareerd moeten worden, zoals in Groningen’, zegt Dijksterhuis. ‘“Zover is het nog niet”, kregen we te horen …” Juist dáárom, want er komen onderzoeken, potentiële bouwers gaan op zoek naar locaties. Voor je het weet ben je te laat. Laat ze maar weten wat wij ervan vinden. Wat wij willen.’ 
Dijksterhuis heeft de indruk dat de vaart er inmiddels uit is. ‘Reken medio 2025 op een voorlopige locatiekeuze, horen we tot nu toe uit Den Haag. Ik denk aan een beslissing in 2026 of nóg later. Natuurlijk begrijp ik dat de minister een nauwgezet proces wil doorlopen, maar het is belangrijk dat de snelheid erin blijft.’

Leefbaarheid

Om te peilen wat de inwoners bezighield en waar de gedachten naar uitgingen, ging het college begin vorig jaar al langs bij de vijftien dorpen in de gemeente. De gemeente wilde vervolgens met een groep inwoners in conclaaf over de voorwaarden die ze wilden stellen aan de komst van de centrales en de andere nationale energieprojecten. Een delegatie daarvan ging naar Hinkley Point in Somerset. ‘En toen zag je dat men zich realiseerde: dat betekent die bouw dus.’ De groep van honderd presenteerde vorig jaar oktober zijn 39 ‘Borselse voorwaarden’ waarmee Borsele de leefbaarheid en de lokale economie en het welzijn van haar inwoners wil garanderen. Je moet volgens de burgemeester als samenleving niet gaan zitten wachten op de bouwer die invult wat jij gaat krijgen en hoe dat eruit gaat zien. ‘Anders bepaalt de bouwer hoe het gaat, terwijl je als omgeving zou moeten zeggen: dit zijn wij en zo willen we het.’

Voorwaarden

Die lijst met Borsele voorwaarden is veelomvattend: van respect voor de zondagsrust tot nieuwe huisvesting voor werknemers, en van geen koeltorens en hoogspanningsmasten tot geen lozingen in de Westerschelde. Dijksterhuis: ‘Iedereen in Borsele weet dat het rijk onze voorwaarden niet een op een gaat overnemen. Maar ieder kabinet weet óók dat wij goed beslagen ten ijs komen en weten wat we willen. Den Haag wil in Borsele een groot deel van de energietransitie voor de rest van het land laten gebeuren, dan is het toch niet meer dan normaal dat wij zeggen: mogen wij daar ook iets van terugzien?’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 22 van deze week. (inlog)