Opschalingskorting zo goed als zeker van de baan

Gemeenten lijken niet op veel extra geld te hoeven rekenen van een nieuw kabinet. Te weinig politieke partijen maken zich daar echt hard voor.

Gemeentefonds

Dat blijkt uit een inventarisatie van de standpunten van de politieke partijen over de gemeentefinanciën in de verkiezingsprogramma’s, gemaakt door LIAS Info. Volgens het verkiezingsprogramma van GroenLinks/PvdA gaan gemeenten de financiële middelen krijgen die nodig zijn om de door het rijk bij hen neergelegde taken uit te voeren. Volgens de doorrekening van het verkiezingsprogramma door het Centraal Planbureau (CPB) laat de partij 300 miljoen euro extra in het gemeentefonds vloeien – de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten. En door de gemeenten verfoeide opschalingskorting gaat bovendien een dikke streep.

Krimpregio’s

Ook Nieuw Sociaal Contract en JA21 schrappen de opschalingskorting. Jaren geleden werd die opgelegd in combinatie met een schaalvergroting van gemeenten. Die zou tot efficiënter werken en dus kostenbesparing leiden. De gedwongen schaalvergroting ging vrijwel direct van tafel, maar opeenvolgende kabinetten handhaafden wel de korting. Het CDA wil eveneens af van deze financiële prikkel om te fuseren en wil verder gemeenten voldoende geld geven ‘om te kunnen investeren in bibliotheken, bushaltes, zwembaden buurthuizen en goede scholen. Volgens een doorrekening van het verkiezingsprogramma door het CPB zou het gaan om een bedrag van 700 miljoen euro. De SP is van plan gemeenten meer geld te geven om te investeren in voorzieningen voor hun inwoners, zeker in krimpregio’s.

Jeugdzorg

De VVD houdt het op meerjarige financiële afspraken tussen rijk en gemeenten. Veel concreter is de ChristenUnie. Om te voorkomen dat gemeenten in 2026 massaal moeten bezuinigen op de (jeugd)zorg, infrastructuur of belangrijke voorzieningen in de wijk, stopt die partij 2 miljard euro extra in het gemeentefonds. Ook de opschalingskorting laat deze partij in rook opgaan.

D66 vindt dat er deze kabinetsperiode veel extra middelen naar gemeenten gingen, maar vooral op incidentele basis. Omdat die na 2025 verdwijnen, wil de partij de financiële problemen als gevolg daarvan voorkomen met extra geld – volgens de CPB-doorrekening van het D66-verkiezingsprogramma gaat het om 500 miljoen euro extra. Gekeken wordt naar het stopzetten van de opschalingskorting, het schrappen van de taakstelling voor de jeugdzorg en extra geld voor onderwijshuisvesting.

Extra bezuiniging

BBB is weinig concreet over de gemeentefinanciën: gemeenten moeten financieel ‘vrij’ en ‘gezond’ zijn, genoeg geld krijgen en niet meer afhankelijk zijn van incidentele fondsen en specifieke uitkeringen.
De SGP houdt het bij extra middelen voor gemeenten – 300 miljoen euro meer in het gemeentefonds volgens de CPB-doorrekening – om hun taken goed te kunnen uitvoeren, zoals onder meer financiële compensatie voor de transformatie van de jeugdzorg. JA21 wil juist een extra bezuiniging op het gemeentefonds. Het PVV-verkiezingsprogramma bevat geen plannen die zijn toegespitst op de financiën van gemeenten.

Belastinggebied

Of met die – deels vage – beloften te verwachten is dat het financiële gat van 3 miljard euro in 2026 wordt gedicht, is nog onduidelijk. Krijgen de gemeenten dan wellicht uitzicht op de mogelijkheid het eigen belastinggebied te vergroten? Dat lijkt er – opnieuw – niet van te gaan komen. De partijen die daarvoor pleiten zijn ChristenUnie, CDA, GroenLinks/PvdA, D66 en Volt. Andere partijen willen zelfs paal en perk stellen aan het huidige belastinggebied: VVD, FVD en Denk bepleiten in hun verkiezingsprogramma’s een maximering van de ozb-stijging.