Ministerie verkent opties aanpak hypotheekfraude

Uit gesprekken met de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), het Verbond van Verzekeraars (VvV) en de Stichting Fraudebestrijding Hypotheken (SFH) blijkt dat zij in hun praktijk regelmatig verschillende vormen van (pogingen tot) hypotheekfraude tegenkomen. De signalen vanuit de politie en de private partijen sluiten hier op elkaar aan en ook het Openbaar Ministerie herkent het beeld dat de politie schetst.

Aanzuigende werking

Dat schrijft David van Weel, minister van Justitie en Veiligheid (VVD), in antwoord op vragen van Kamerleden Aukje de Vries en Ingrid Michon-Derkzen (VVD). Die sloegen aan op berichtgeving in het FD over dat de Amsterdamse politie had ontdekt dat criminelen honderden huizen aankochten. Landelijk zou het om wel achtduizend huizen gaan. Het gemak waarmee criminelen bij banken een hypotheek kunnen regelen met valse documenten en vastgoed verkrijgen heeft een ‘enorme aanzuigende werking’, aldus de recherche. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zei dat banken zich er niet goed tegen kunnen verweren. De banken wilden in gesprek met de minister van Justitie en Veiligheid over manieren ‘om de poort structureel te gaan sluiten voor criminelen’.

Check inkomen

Uit die gesprekken met de NVB, VvV en SFH blijkt dat zij een check van het inkomen via de Belastingdienst als enige effectieve oplossing zien om hypotheekfraude met inkomensgegevens te voorkomen. Er is nu geen wettelijke grondslag op grond waarvan de Belastingdienst inkomensgegevens met bijvoorbeeld hypotheekverstrekkers kan delen. Van Weel schrijft dat hij met de staatssecretaris van Fiscaliteit & Belastingdienst de doeltreffendheid, doelmatigheid en uitvoerbaarheid hiervan nader zal verkennen. Daarmee geeft hij uitvoering aan een motie hierover van de Kamerleden Mutluer (GL-PvdA) en Six Dijkstra (NSC).

Samenwerking met gemeenten

Daarnaast zien de NVB, VvV en SFH ook andere oplossingen om andere vormen van hypotheekfraude, bijvoorbeeld fraude met identiteitsgegevens, tegen te gaan, namelijk op basis van oudere pilots en initiatieven ‘waar geen vervolg aan is gegeven’. Ze denken daarbij aan het delen van signalen vanuit de opsporing, de introductie van een centraal punt voor aangiftes voor hypotheekfraude en samenwerking met gemeenten. Volgens Van Weel zal zijn ministerie met de NVB, VvV en SFH, en waar relevant in overleg met het ministerie van Financiën, deze mogelijkheden nader onderzoeken en beoordelen.

Rijksbreed anti-corruptiebeleid

Ook verkent hij hoe de verstrekking van politiegegevens aan partijen die op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) een poortwachtersfunctie hebben, kan worden verbeterd. Dat moet deze financiële instellingen zo goed mogelijk in staat te stellen om hun eigen acties en maatregelen te nemen om (hypotheek)fraude aan te pakken. Daarnaast wordt nog gewerkt aan een rijksbreed anti-corruptiebeleid, waarbij ook de financiële sector zal worden betrokken. Tot slot zal de minister in overleg met de politie bekijken of en hoe kennis over nieuwe modus operandi met de hypotheekverstrekkers en SFH kan worden gedeeld, zodat zij hier beter rekening mee kunnen houden in hun praktijk.

Bestuurlijke sluiting

Van Weel zegt bekend te zijn met de wens van hypotheekverstrekkers om informatie direct vanuit gemeenten te ontvangen als die criminele activiteiten constateren of vermoeden bij panden waarop een hypotheek berust. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het opleggen van een bestuurlijke sluiting. Maar hypotheekverstrekkers kunnen al via het Kadaster nagaan of op een pand een beperking rust, schrijft Van Weel. De Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (Wkpb) zegt dat een beperking, zoals een bestuurlijke sluiting, publieke informatie is en gemeenten die in het Kadaster moeten opnemen.

Niet wenselijk

De wens van SFH is dat hypotheekverstrekkers ook als ‘belanghebbende’ worden aangemerkt in de zin van de Algemene wet bestuursrecht, maar dit acht Van Weel niet wenselijk. ‘Naast juridische beperkingen (vanwege het subsidiariteitsbeginsel) is het verstrekken van informatie ook onwenselijk, omdat het niet proportioneel is en daarnaast de gevolgen onevenredig hard kunnen uitpakken voor de betrokkene(n).’ Ook bestaat volgens Van Weel het risico dat het instrumentarium van de bestuurlijke sluiting onder druk komt te staan, ‘omdat de burgemeester de gevolgen van een sluiting moet meewegen in zijn besluit óm te sluiten’.

Geen afzonderlijke registratie

In welke mate politie en het OM erin slagen om criminele netwerken op te sporen en te veroordelen is niet bekend, antwoordt Van Weel op vragen van NSC-Kamerleden Welzijn, Van Oostenbruggen en Six Dijkstra. Strafrechtelijk onderzoek richt zich vaak op vormen van horizontale fraude, zoals hypotheek-, verzekerings- en vastgoedfraude en fraude met namaakartikelen. ‘Hypotheekfraude wordt niet afzonderlijk geregistreerd bij politie of OM, omdat hypotheekfraude bestaat uit verschillende strafbare feiten, zoals valsheid in geschrifte, oplichting en/of witwassen.’ In de fraudemonitor 2021 en 2022 is wel een onderverdeling gemaakt naar de categorie krediet-, hypotheek- en depotfraude. In 2021 was sprake van 179 zaken en in 2022 van 100 zaken die voor de rechter zijn gebracht. De fraudemonitor over 2023 en 2024 zal eind 2025 verschijnen.