Geen wietproef in Amsterdam-Oost

Het kabinetsplan om de wietproef uit te breiden naar Amsterdam-Oost heeft het niet gehaald. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde dinsdag tegen deze wijziging van de Wet experiment gesloten coffeeshopketen. Het ging om PVV, NSC, BBB, CDA, ChristenUnie, SGP, Denk en Forum voor Democratie. De PVV-motie om de hele wietproef ‘on hold’ te zetten haalde het niet.

Tegenslag bespaard

Daarmee is de deelnemende gemeenten en telers een flinke tegenslag bespaard gebleven, want zij hebben veel tijd, geld en moeite gestoken in het veelbesproken experiment om coffeeshops te voorzien van legaal geteelde cannabis. Het voortbestaan van de proef zou onzeker worden als de Tweede Kamer voor het verzoek had gestemd. Vorige week ontraadde minister Pia Dijkstra (D66) van Medische Zorg de motie nog ‘met klem’, omdat ze verwachtte dat telers ‘schadeclaims van miljoenen’ zouden indienen. ‘Wij kunnen als betrouwbare overheid hen niet dwingen om hun werkzaamheden voor onbepaalde duur te stoppen.’

VVD staat alleen

Maar waar NSC en BBB vorige week nog in het midden lieten of ze voor of tegen de PVV-motie zouden stemmen, bleek dinsdag dat zij tegen waren. Wel stemden ze ook tegen uitbreiding van de wietproef naar stadsdeel Amsterdam-Oost. Die wilde als elfde ‘gemeente’ aan het experiment worden toegevoegd. De stemming liet zien dat de VVD als pleitbezorger van de wietproef alleen komt te staan als de partij een coalitie vormt met PVV, NSC en BBB. Geen van deze partijen was namelijk voor uitbreiding. En de PVV vindt zelfs dat het wietexperiment helemaal moet stoppen.

Onjuist sentiment

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema noemt het ‘verontrustend’ dat een meerderheid van de Tweede Kamer zich ‘laat leiden door een onjuist sentiment’ in de stemming over de wietproef. ‘Met het experiment wordt de toegang voor jongeren tot drugs helemaal niet groter, alleen wordt de distributie en productie uit handen van criminelen gehaald. Dat beschermt juist de volksgezondheid en vergemakkelijkt handhavingsbeleid. Als je wietgebruik beter wil kunnen beheersen dan moet je ook de “achterdeur” controleren’, stelt Halsema in een schriftelijke verklaring.

Zaanstad 'blij'

De gemeente Zaanstad, deelnemer aan de wietproef, laat aan het ANP weten blij te zijn dat de motie van de PVV om de proef te pauzeren is verworpen. ‘We doen niet voor niks mee’, stelt burgemeester Jan Hamming van de gemeente Zaanstad. De Noord-Hollandse gemeente is een van de acht waar het experiment nog moet beginnen. Sinds december wordt in coffeeshops in Breda en Tilburg al wel legaal geteelde cannabis verkocht. Een half jaar later zouden de andere gemeenten moeten volgen.

Goede zaak

Zaanstad is voorstander van de proef om de wietteelt en de geldstromen die daaruit voortkomen uit de criminaliteit te halen. ‘We rollen zeker op maandelijkse basis hennepplantages op, die vaak houtje-touwtje zijn ingericht met illegale stroomaftap in woonwijken. Dat is levensgevaarlijk.’ Ook de gemeente Voorne aan Zee, bestaande uit Hellevoetsluis, Brielle en Westvoorne, noemt het een ‘goede zaak dat het experiment voortgang heeft’, zegt burgemeester Peter Rehwinkel. ‘Zodat we kennis en ervaring uit de voorbereiding kunnen benutten en naar een volledig legale situatie gaan.’

Niet zomaar stoppen

Bij coffeeshop De Baron in Breda zijn ze er ‘nog niet gerust op’. De eigenaar is bang dat de proef met een nieuw kabinet alsnog wordt stopgezet. ‘Er lag nu een motie op tafel voor een pauze, maar wat gebeurt er als de PVV straks in het kabinet zit?’, vraagt eigenaar Rick Brand zich hardop af. ‘Sommige partijen willen een pauze, maar er zijn ook partijen die helemaal van de proef af willen. Dus ik ben nu gematigd positief.’ In politiek Den Haag is ruim tien jaar gesproken over het experiment. ‘Het is te zot voor woorden dat het er nu weer over gaat’, zegt Brand. ‘Je kunt niet zomaar tussentijds met een experiment stoppen.’ Van een opluchting dat het nu niet tot een pauze komt, wil hij niet spreken. ‘Ik hou mijn hart vast dat kwekers straks gaan afhaken, omdat ze niet geloven in een nieuw kabinet.’

Bevolking voor regulering

De Groningse wietteler Q-Farms, een van de tien wiettelers die meedoen aan de landelijke proef, is echter blij dat de wietproef kan doorgaan. Algemeen directeur Claas van Os is opgetogen dat een meerderheid van de Tweede Kamer voor het door laten gaan heeft gestemd, ‘zoals we uiteindelijk al jaren aan het knokken zijn en zoals ook de Nederlandse bevolking vindt dat er gereguleerd moet worden. Een van de belangrijkste punten van de proef is de normalisering van de cannabismarkt. De proef is een van de manieren waarop je dat kunt doen, er zijn geen alternatieven.’

30 miljoen per teler

Ondanks dat uitbreiding van de proef naar Amsterdam-Oost het niet heeft gehaald, verandert er volgens Van Os ‘uiteindelijk’ niets aan de vorm van de proef. ‘Het is altijd aan de keten en lokale overheden geweest om dit samen tot een succes te maken. We moeten als keten bewijzen dat legalisering bijdraagt aan veiligheid en het normaliseren van de markt.’ De gemiddelde teler aan de opstartfase is zo'n 30 miljoen euro kwijt, aldus Van Os. Q-Farms hoorde in 2021 dat het bedrijf mee mocht doen aan de proef. Uitstel van de proef had de wietteler zo'n half tot een miljoen euro schade per maand gekost, berekent Van Os. Q-Farms is nu bezig met de bouw van een teeltlocatie in het Groningse Veendam.

Nederland doelbewust onveiliger gemaakt

D66-Kamerlid Joost Sneller stelt op X dat een conservatieve Kamermeerderheid de coffeeshop-ondernemers in Amsterdam-Oost ‘dwingt nog minimaal jaren langer illegale cannabis via criminele organisaties in te kopen’. ‘En dan verbaasd zijn over witwassen en ondermijning. Ze maken doelbewust Nederland onveiliger.’ Ook memoreert hij dat de SGP-fractie de Tweede Kamer een initiatiefwetsvoorstel van D66 dat al in behandeling is door de Senaat wilde laten intrekken. ‘Dat is nog nooit eerder gebeurd zonder instemming van de fractie van de oorspronkelijke initiatiefnemer. Gelukkig werd deze verworpen.’