Statiegeld veroorzaakt kosten en overlast in grote steden

De invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes en blikjes, bedoeld om zwerfafval te verminderen, heeft in de vier grote steden geleid tot aanzienlijke overlast en extra kosten. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht besteden gezamenlijk naar schatting 9,4 miljoen euro per jaar aan het repareren van beschadigde afvalbakken en het opruimen van zwerfafval, meldt het AD op basis van een onderzoek van IPR Normag.

Nieuwe micro-economie rond statiegeld

Vooral mensen met een kleine beurs en daklozen zoeken actief naar statiegeldverpakkingen, waarbij afvalbakken worden opengebroken en de inhoud op straat belandt. Het onderzoek wijst op het ontstaan van een 'nieuwe micro-economie' waarin statiegeldzoekers in enkele uren 10 tot 25 euro kunnen verdienen. Dit gedrag is volgens de onderzoekers inmiddels onderdeel van het dagelijkse straatbeeld in grote steden geworden. In sommige gevallen neemt het zoeken grootschalige, georganiseerde vormen aan, met groepen die met busjes door de stad rijden om zoveel mogelijk in te zamelen. Vooral tijdens evenementen leidt dit tot extra overlast.

Statiegeldverzamelaars uit Amsterdam gaan zich donderdag verenigen in een eigen officieuze vakbond: The Amsterdam Can Collective. Ze willen meedenken met de gemeente overoplossingen om de overlast tegen te gaan.

Gemeenten willen snelle innameplicht

Gemeenten pleiten voor een snelle innameplicht voor verkooppunten, zodat consumenten hun blikjes en flesjes op meer plekken kunnen retourneren. Dat betekent dat iedereen die verpakkingen verkoopt, ze ook weer retour moet nemen. Nu zamelen vooral supermarkten de blikjes en flesjes in. Ook het kabinet overweegt stappen in die richting. Woensdag debatteert de Tweede Kamer over de statiegeldproblematiek. De vier grote gemeenten rekenen erop dat het kabinet meer gaat doen om de inzameling te verbeteren.

Sinds de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes in 2021 en op blikjes in 2023, blijft de inzameling van deze verpakkingen achter bij de wettelijke norm van 90 procent. Ondanks herhaalde waarschuwingen aan Verpact – de stichting die namens het bedrijfsleven verantwoordelijk is voor het inzamelsysteem – is van structurele verbetering vooralsnog geen sprake.

Gemeenten wachten op miljoenen

De gemeenten willen ook dat het Kamerdebat Cirulaire Economie meer duidelijkheid oplevert over de vergoeding van de opruimkosten van plastic wegwerpartikelen. Gemeenten wachten nog altijd op miljoenenvergoedingen voor de opruimkosten van plastic wegwerpartikelen over 2023 en 2024. Hoewel producenten sinds januari 2023 wettelijk verplicht zijn bij te dragen via de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, is de uitbetaling tot nu toe uitgebleven. Daardoor draaien gemeenten op voor alle kosten. In aanloop naar het Kamerdebat over de circulaire economie roepen gemeenten het kabinet op om met spoed duidelijkheid te geven over de hoogte en het moment van uitkering. Een herzien besluit is nodig om te waarborgen dat het geld uiterlijk dit najaar aan gemeenten wordt uitgekeerd.