Vervroegd stemmen voorziet in behoefte

Naar verwachting zal bij de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022 ook ongeveer een vijfde van de opkomst al op maandag 14 of dinsdag 15 maart naar het stembureau gaan.

Een op de vijf stemt waarschijnlijk op maandag of dinsdag

Afgelopen november 2021 waren er herindelingsverkiezingen in elf Nederlandse gemeenten. Deze verkiezingen vonden plaats op woensdag 24 november. Mede in verband met corona was het ook mogelijk om vervroegd te stemmen, op maandag 22 en dinsdag 23 november. In opdracht van het ministerie van BZK voerde I&O Research twee onderzoeken uit rondom het vervroegd stemmen. Het eerste was een onderzoek op locatie onder kiezers bij de herindelingsverkiezing in november 2021. Het tweede was een online onderzoek onder een representatieve groep van 985 Nederlanders die mogen stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, uitgevoerd begin december 2021.

Uit de onderzoeken blijkt dat ongeveer een op de vijf stemmen tijdens de herindelingsverkiezingen vervroegd werd uitgebracht. De verwachting is dat dit bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14, 15 en 16 maart 2022 ook ongeveer zo zal zijn. Uiteraard kan dit aandeel in maart anders uitpakken, bijvoorbeeld omdat corona (de angst besmet te raken) eind 2021 een belangrijkere rol speelde dan nu. Corona is echter zeker niet de enige reden waarom men sommige Nederlanders vervroegd willen stemmen.

‘Gemak’ is een belangrijke reden om vervroegd te willen stemmen

Corona wordt het vaakst als reden genoemd om vervroegd te willen stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen (46%, zie figuur 1) en wordt met name genoemd door ouderen. Maar naast corona vinden veel Nederlanders het ook gewoon gemakkelijk om op verschillende dagen te kunnen stemmen. Een derde zegt dat vervroegd stemmen het makkelijker maakt om te stemmen (35%) en een kwart vindt het prettig dat ze minder lang hoeven te wachten in het stemlokaal (26%). Voor jongeren spelen gemaks-redenen een grotere rol dan voor ouderen (zie figuur 1).

Vervroegd stemmen in de toekomst, ongeacht corona

Vier op de tien Nederlanders vinden dat vervroegd stemmen in de toekomst altijd mogelijk zou moeten zijn (42%, zie figuur 2). Ook voor de toekomst wordt gemak veelvuldig genoemd als reden om de mogelijkheid te behouden (66%). Vier op de tien zien het als voordeel dat anderen dan rustig kunnen gaan stemmen (38%) en een derde vindt het fijn dat het dan juist rustiger zal zijn op woensdag (34%).

De groep die ertegen is om in de toekomst altijd vervroegd te stemmen, is ongeveer half zo groot (18%). Onder deze groep heerst het sentiment dat stemmen op de verkiezingsdag zelf hoort (44%) en dat vervroegd stemmen na corona niet meer nodig is (44%). Daarnaast speelt (ook) het financiële aspect (‘te duur’) voor deze groep een belangrijke rol (39%).

Verantwoording

Dit onderzoek bestond uit een onderzoek op locatie tijdens de herindelingsverkiezingen van november 2021 en uit een online onderzoek onder een representatieve groep Nederlanders die mag stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022.

Tijdens de herindelingsverkiezingen zijn tellingen uitgevoerd van het aantal stemmers en enquêtes afgenomen bij 15 stembureaus in gemeenten waar herindelingsverkiezingen plaatsvonden.

Het online onderzoek werd uitgevoerd in het I&O Research Panel. Het veldwerk vond plaats van 2 t/m 12 december 2021. De vragenlijst is ingevuld door 1.018 Nederlanders (respons: 51%). De steekproef is gewogen op de kenmerken geslacht, leeftijd, opleiding, regio en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezing (2021) en daarmee representatief voor deze kenmerken.

Van de totale respons van 1.018, wonen 33 personen in één van de gemeenten waar vervroegd stemmen mogelijk was tijdens de herindelingsverkiezingen. In die gemeenten vinden in maart 2022 geen gemeenteraadsverkiezingen meer plaats. Deze mensen kregen daarom geen vragen over de aankomende gemeenteraadsverkiezingen voorgelegd. Vragen over vervroegd stemmen in de toekomst (na de gemeenteraadsverkiezingen 2022) kregen zij wel voorgelegd.

U kunt hier het volledige rapport downloaden.