Gestaag dalende lijn voor PVV en immigratie

De PVV is met 34 zetels weer de grootste partij in de Ipsos I&O-zetelpeiling van februari. Toch daalt op de lange termijn het virtuele zetelaantal van de PVV gestaag, in lijn met een afnemende relevantie van immigratie als thema voor kiezers. Ook onderzochten we de potentie van een nieuwe linkse partij, waar GroenLinks-PvdA-politici Frans Timmermans en Habtamu de Hoop toe opriepen

Zetelpeiling

De PVV is met 34 zetels ook in de Ipsos I&O-zetelpeiling van februari 2025 de grootste partij, maar vergeleken met een jaar geleden neemt de steun voor de grootste partij gestaag af. De afstand tussen de PVV en de naaste achtervolgers, GL-PvdA (24) en VVD (20), blijft fors.

BBB (van 7 in november ’23 naar 4 nu) en NSC (van 20 naar 3), de twee nog niet genoemde coalitiepartijen, verliezen over de langere termijn ook zetels.

De opmars van het CDA krijgt deze maand geen vervolg. De christendemocraten staan net als in januari op 16 zetels (winst van 11 zetels t.o.v. de huidige zetelverdeling). Daarmee is het, met de Partij voor de Dieren (8 zetels, dat waren er 3), Volt (5 zetels, dat waren er 2) en JA21 (3 zetels, dat was er 1), de enige partij die op winst staat t.o.v. de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen.

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

Gestaag minder steun voor de PVV

Ten opzichte van de huidige zetelverdeling in de Tweede Kamer is de PVV nog tamelijk stabiel (toen 37, nu 34 zetels- geen significant verschil). Maar als we de huidige virtuele zetelstand vergelijken met een jaar geleden (toen 49 zetels) zien we een forse daling van vijftien zetels.

Figuur 2 toont hoe het electoraat van PVV is veranderd in het afgelopen jaar. De data zijn uitgesplitst in zetels naar stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. De linkerbalk toont dat de PVV in februari 2024 er nog heel goed in slaagde de kiezers van november 2023 vast te houden. Van de 37 zetels die de PVV won bij die verkiezingen, waren 34 zetels in februari 2024 wederom voornemens op de PVV te stemmen. Ook snoepte de PVV zetels af van NSC (4 zetels) en VVD (3). Daarnaast was de partij in trek in zwang bij kiezers die in november 2023 niet stemden. Nu – in februari 2025 – zien we dat de PVV nog maar 24 zetels van haar oude kiezers weet vast te houden. Ook slaagt de PVV er minder goed in kiezers aan te trekken die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2o23 nog stemden op NSC (2 zetels), VVD (2) of niet stemden (3).

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

De gestage daling voor de PVV heeft te maken met de ontevredenheid over het kabinet. PVV-kiezers willen vooral dat het kabinet iets doet aan de immigratie, maar zien dat vooralsnog niet echt van de grond komen. Een kiezer die in 2023 PVV stemde: “De nieuwe partijen wisten het beter, om stikstof, woningbouw en immigratie aan te pakken. Maar dat blijkt niet waar. Bovendien zijn ze niet daadkrachtig, er komt bijna niks uit wat betreft wetten en oplossingen.”

Daarnaast zien we een afname van het belang van immigratie en asiel als electoraal thema. In vergelijking met juni ’24 is het aandeel kiezers dat immigratie noemt als reden om op een partij te stemmen afgenomen: van 37 naar 29 procent. De twee dalende lijnen (die voor de PVV en voor immigratie als electoraal thema) lopen parallel aan elkaar.

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

PVV duidelijke eigenaar van immigratie, VVD en GroenLinks-PvdA belangrijk op economie

Op het thema immigratie is de PVV issue owner: kiezers zien de partij als de partij met de beste oplossingen of ideeën op dit thema. Ruim een kwart (28%) van de kiezers wijst bij immigratie de PVV aan. Kiezers voor wie immigratie een belangrijk thema is vinden noemen de PVV zelfs in twee op de drie gevallen (66%).

Op een aantal sociaaleconomische thema’s is VVD eigenaar: de thema’s overheidsfinanciën, economische groei en werkgelegenheid worden het vaakst met de VVD geassocieerd. Wel heeft de partij concurrentie van GroenLinks-PvdA, die op het thema armoedebestrijding eigenaar is. Het kan voor deze partijen lonen als de focus van het publieke debat zich verschuift naar economische onderwerpen. Twee van de meest belangrijke issues, wonen en zorg, ontberen een duidelijke eigenaar.

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

Nieuwe linkse partij: nog geen stemmenkanon in zicht

De afgelopen tijd kwam het samengaan van GroenLinks en PvdA in één partij – en mogelijk onder een nieuwe partij – in een stroomversnelling. Eind januari riep Tweede Kamerlid Habtamu de Hoop op tot het snel oprichten van een nieuwe partij in zijn Herman Höften-lezing. Partijleider Frans Timmermans reageerde daar weer op in Nieuwsuur. ‘Ik ben heel ongeduldig. Zo snel als mogelijk is, moet er voortgang komen.’

We bekeken wat de potentie is van deze nieuwe partij, met welke leider deze potentie het grootst is en of het verbreden met SP, PvdD en/of D66 de potentie doet toe- of afnemen.

GroenLinks-PvdA haalt in deze politieke peiling (februari 2025) 24 zetels, een aantal waar de partij al maanden rond schommelt. Veertien procent van alle kiezers geeft GL-PvdA in huidige een hoge stemkans – een 8, 9 of 10 op een schaal van 1 (zeker niet op stemmen) tot 10 (zeker wel op stemmen).

We legden een aantal mogelijke lijsttrekkers voor om te meten welke politici tot electorale winst kunnen leiden. De effecten zijn marginaal. Het aandeel kiezers met een hoge stemkans is ongeveer even groot bij Jesse Klaver (13%), Femke Halsema (12%) en Frans Timmermans (11%). Het aandeel dat hoogstwaarschijnlijk niet op deze partij zou stemmen is het hoogst met Frans Timmermans (59% zegt: 1, 2 of 3), al ontlopen de drie elkaar ook hier niet veel. Met Marjolein Moorman en Habtamu de Hoop als leiders neemt de stemkans af (beide 8%), maar dit komt vooral door het flink hoger aandeel ‘weet niet’ – beiden zijn nog relatief onbekend bij kiezers (16% kent Moorman, 27% De Hoop).

Figuur 4: Wilt u aangeven hoe klein of groot de kans is dat u GroenLinks-PvdA zult stemmen bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen? Basis: volledige steekproef (n = 2.382).
Daarna: ‘Stel: GroenLinks-PvdA verandert zich zichzelf in een nieuwe partij; met een nieuwe naam; met Frans Timmermans, Jesse Klaver, Marjolein Moorman, Habtamu de Hoop of Femke Halsema als leider. Hoe klein of groot is de kans is dat u op deze nieuwe partij zult stemmen als deze politicus de leider zou zijn?’ Basis: volledige steekproef (n = 2.382).

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

D66, PvdD, SP erbij doet links als geheel slinken

Timmermans heeft meermaals laten doorschemeren dat wat hem betreft ook SP en Partij voor de Dieren zouden kunnen aansluiten bij deze nieuwe fusiepartij. Waar we bij de potentiële leiders (iets) lagere percentages stemkans zagen dan voor ‘alleen huidig GL-PvdA’, zien we nu iets hogere percentages dan als de partij enkel uit GroenLinks- en PvdA-gelederen wordt opgebouwd. Echter, het geheel is in alle gevallen kleiner dan de som der delen. Zelfs als zowel D66, SP als PvdD aansluiten, gaat het aandeel met een hoge stemkans maar twee procent omhoog: naar 16 procent. Terwijl de vier partijen samen op dit moment goed zijn voor 33 procent van de stemmen (51 zetels in de huidige zetelpeiling). Kortom, verder verbreden lijkt op dit moment geen juiste strategie.

Figuur 5: Wilt u aangeven hoe klein of groot de kans is dat u GroenLinks-PvdA zult stemmen bij de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen? Basis: volledige steekproef (n = 2.382).
Daarna: Stel: GroenLinks-PvdA verandert zich zichzelf in een nieuwe partij; met een nieuwe naam; de lijsttrekker is in dit scenario nog niet bekend; stel dat D66, SP en/of Partij voor de Dieren zich aansluiten bij deze nieuwe partij. Hoe klein of groot is de kans is dat u ooit op deze nieuwe partij zult stemmen als deze partijen zich ook zouden aansluiten? Basis: volledige steekproef (n = 2.382). 

Bron: Ipsos I&O, 20 februari 2025.

Klik hier voor het volledige rapport.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 14 tot maandagochtend 17 februari 2025. Er was geen opdrachtgever. In totaal werkten 2.382 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 210) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren, lager opgeleiden en respondenten met een niet-westerse achtergrond.  

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.

Correctie.
In de vorige versie van deze rapportage is een fout gemaakt met betrekking tot issue ownership. In deze versie werd ook een vergelijking met 2021 getrokken. Destijds was het echter voor respondenten mogelijk om twee partijen aan te vinken als issue owner, in 2023 en 2025 kon er maar één partij worden aangevinkt. Daardoor vielen de percentages voor 2021 hoger uit en kan er geen directe vergelijking met 2023 en 2025 worden gemaakt. Dit hebben we over het hoofd gezien.
In de vorige versie van deze rapportage schreven we dat het profiel van GroenLinks-PvdA sinds de fusie is verwaterd. Deze conclusie kunnen we echter niet trekken. Onze excuses voor deze onvolkomenheid.