Samen Besturen in Lansingerland

Transparantie, integriteit, heldere communicatie en inwoners betrekken als gelijkwaardige partner zijn belangrijke voorwaarden van burgerparticipatie. Een proactieve houding vanuit de gemeente blijkt hierin te werken. Dit blijkt uit een onderzoek dat I&O Research uitvoerde voor de gemeente Lansingerland. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen ook voor andere gemeenten waardevolle inzichten bevatten.

Hoe sluit het beleid rondom burgerparticipatie nog beter aan op de verwachtingen van burgers? Hoe faciliteert de gemeente een proces dat in voldoende mate rekening houdt met alle betrokken partijen en welke afwegingen moet zij hierbij maken? En hoe geeft de gemeente het zogenaamde ‘zwijgende midden’ een stem? Deze vragen stonden centraal in het onderzoek dat I&O Research uitvoerde in opdracht van de gemeente Lansingerland. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van twee groepsgesprekken met inwoners van Lansingerland.

De inwoner als partner van een samenwerkende overheid

De inwoners die deelnamen aan het onderzoek hebben vooral behoefte aan een samenwerkende overheid, dat wil zeggen dat de inwoners door de gemeente als partner benaderd wordt (geïnspireerd door het NSOB model). Belangrijke waarden in deze benadering zijn volgens inwoners gelijkwaardigheid en gezamenlijkheid. De gemeente hoeft zich hier niet afwachtend in op te stellen, uit de groepsgesprekken blijkt juist dat de inwoners meer behoefte hebben aan een daadkrachtige gemeente. Deze daadkracht uit zich in afspraken nakomen, aan de slag gaan met suggesties van inwoners en inwoners actief benaderen. Daadkracht in de vorm van proactieve communicatie is volgens inwoners ook een vereiste. De gemeente moet duidelijk communiceren over afspraken en verwachtingen en inwoners volledig informeren. Een inwoner zegt hierover het volgende: “Als je iets in gang zet, ga er dan ook mee verder. Tijdens de rit kunnen omstandigheden wijzigen, dat moet je als gemeente uitleggen. Als ik iets begrijp, ben ik ook sneller bereid om erin mee te gaan.”

Wanneer inwoners als partner worden betrokken in een proces, eindigt deze wat de inwoners betreft niet bij het nemen van een besluit. Ze willen ook gedurende de uitvoering betrokken blijven.   

Door gelijkwaardigheid en integriteit meer begrip

Wanneer een gemeente inwoners als partners in het participatieproces wil betrekken, zijn gelijkwaardigheid en integriteit cruciale uitgangspunten. In participatietrajecten missen inwoners het gevoel als gelijkwaardige partner te worden behandeld door de gemeente. Eén van de deelnemers omschrijft dit als volgt: “Er heerst vooringenomenheid bij de gemeente. De houding is: ‘wij doen het al jaren zo en weten het beter”. Wat hierin meespeelt is dat inwoners soms het gevoel hebben dat de gemeente niet volledig transparant is over de (politieke) belangen die spelen. De indruk wordt daarmee gewekt dat keuzes eigenlijk al gemaakt zijn. Integriteit en transparantie zijn dus sleutelwoorden in een gelijkwaardige behandeling; transparantie over de fase van het proces, de afwegingen, (politieke) belangen en de al genomen besluiten. Ook van belang is een adequate terugkoppeling aan inwoners wat er met hun inbreng is gedaan en welke keuzes op basis hiervan zijn gemaakt. Een deelnemer heeft de volgende ervaring: “Er wordt gevraagd om te participeren, er is veel op papier gezet, maar ik heb er niks van teruggezien in de wijk. Wat is het doel geweest van deze participatietrajecten, als je er niks van terugziet?”

Wanneer de gemeente erin slaagt om op creatieve wijze meer inwoners te bereiken én de terugkoppeling van de inspraakmomenten anders vorm te geven, zullen inwoners meer vertrouwen in de gemeente hebben en eerder bereid zijn om opnieuw te participeren. Zeer waarschijnlijk leidt dit tot het wenselijke effect dat inwoners genomen besluiten meer accepteren, ook direct omwonenden, die mogelijk anders in de weerstand gaan over, bijvoorbeeld een bouwproject in hun buurt.

Onderzoeksverantwoording

I&O Research voerde het onderzoek in opdracht van de gemeente Lansingerland uit. Het onderzoek bestond uit een kwantitatieve peiling in het gemeentelijke burgerpanel van Lansingerland. Deelnemers konden zich via de enquête opgeven voor de groepsgesprekken. Door middel van een korte vragenlijst, zijn deelnemers bevraagd op hun persoonlijke waarden en houding tegenover de overheid, zodat op dat punt een diverse groep kon worden samengesteld. Op basis hiervan zijn twee groepen inwoners onderscheiden: een groep met relatief veel, en een groep met relatief weinig vertrouwen in de overheid.

In deze twee groepsgesprekken gingen inwoners gezamenlijk in gesprek over de kenmerken van ‘samen besturen’. Vervolgens gingen inwoners aan de slag met een fictieve casus, waarbij ze stilstonden bij het huidige participatieproces, om zo te komen tot een, volgens hen, gewenst proces. Deze uitkomsten heeft I&O Research geanalyseerd en verwerkt in een rapport.

Het rapport

Download hier het rapport.

Zie ook de website van de gemeente Lansingerland voor meer informatie over dit onderzoek.