Nederlanders: EU is er voor urgente, overstijgende vragen

Nederlanders vinden (overwegend) niet dat de Europese Unie meer bevoegdheden moet krijgen. De EU moet zich bijvoorbeeld niet bezighouden met de hoogte van het minimumloon of het innen van belastingen. Ook vinden de meesten dat Nederland zelf moet kunnen bepalen uit welke landen asielzoekers worden toegelaten. Wel zouden Nederlanders graag een grotere rol voor de EU zien als het gaat om urgente, grensoverschrijdende kwesties als het bestrijden van klimaatverandering of Europese veiligheid. Zo blijkt uit onderzoek van I&O Research voor European Conservatives and Reformists.

Nederlanders zijn relatief tevreden over wat de instellingen van de Europese Unie doen en de EU geniet op dit moment meer vertrouwen dan de Nederlandse overheid. Zo bleek uit twee recente I&O-onderzoeken.

Men is er echter (overwegend) niet voor dat de EU extra bevoegdheden krijgt (21% wel, 43% niet, de rest is neutraal of weet het niet). Nederlanders lijken het subsidiariteitsbeginsel aan te hangen: neem beslissingen zo dicht mogelijk bij de burger, als het beter nationaal kan, doe het dan niet Europees. De EU moet zich van een meerderheid bijvoorbeeld niet bezig houden met de hoogte van het minimumloon of het innen van belastingen. Ook vinden de meesten dat Nederland zelf moet kunnen bepalen uit welke landen asielzoekers worden toegelaten. Voor transnationale kieslijsten bestaat ook weinig enthousiasme.
Wel zouden Nederlanders graag een grotere rol voor de EU zien als het gaat om urgente, grensoverschrijdende kwesties als het bestrijden van klimaatverandering of Europese veiligheid. Dit blijkt uit representatief onderzoek van I&O Research in opdracht van European Conservatives and Reformists (ECR – waartoe ook JA21 behoort) onder 2.403 Nederlanders van 18 jaar of ouder.

Geen draagvlak voor verruiming EU-bevoegdheden op economisch gebied

Er lijkt voor een toename van EU-bevoegdheden op economisch en financieel gebied geen draagvlak te zijn:

• Per saldo vinden Nederlanders dat de EU niet over het vaststellen van het minimumloon moet gaan (43% is hier tegen; 30% voor).
• Ruim zes op de tien (63%) vinden niet dat de EU rechtstreeks belastingen van burgers mag innen. Eén op de tien vindt van wel.
• De helft (52%) van de Nederlanders vindt niet dat EU-landen andere lidstaten waarvan de staatsschuld onhoudbaar is financieel te hulp moeten schieten. Slechts een klein deel (17%) is hier voorstander van.

(Enig) draagvlak voor sterkere rol EU op gebied defensie

• Op het gebied van defensie zien Nederlanders naar verhouding wel een grotere rol voor de EU weggelegd. Bijna de helft, 45 procent, vindt dat er een Europees leger gevormd zou moeten worden, 28 procent is hierop tegen.
• Meer dan de helft (55%) vindt dat Nederland zelf moet kunnen bepalen uit welke landen asielzoekers worden toegelaten. 
• Over de invoering van een Europese grondwet en de handhaving van het vetorecht  zijn de meningen verdeeld: ongeveer een derde is hier voor en drie op de tien zijn hierop tegen.

EU wel dé overheid om klimaatverandering tegen te gaan

Van alle Nederlanders maakt bijna driekwart, 72 procent, zich zorgen over de uitstoot van broeikasgassen en klimaatverandering. We vroegen Nederlanders wie volgens hen hoofdverantwoordelijk is om klimaatverandering tegen te gaan: de EU of de Nederlandse overheid. Ruim de helft, 55 procent, wijst hiervoor naar de Europese Unie en een vijfde naar de Nederlandse overheid.[1] Een meerderheid ziet de EU dus als de aangewezen speler om dit probleem op te pakken, maar dit is wel een kleiner deel dan in januari van dit jaar. Toen zag twee derde de EU nog als hoofverantwoordelijke.

Weinig enthousiasme voor transnationale kieslijsten

Nu is het zo dat we voor de verkiezingen voor het Europees Parlement stemmen op nationale partijen. In Nederland kunnen kiezers dus op Nederlandse partijen stemmen. Er ligt een voorstel om naast nationale ook transnationale lijsten in te voeren.
Een kwart (23%) van de Nederlanders vindt de transnationale kieslijsten een goed plan, een derde vindt het een slecht plan. Voor 19 procent is het plan acceptabel mits er een Nederlander via de transnationale lijst wordt verkozen.
Aan de rechterkant van het politieke spectrum is de weerstand tegen dit plan het grootst. Een meerderheid van de SGP- (57%) en JA21-kiezers (56%) vindt het een slecht plan. Kiezers van Volt, D66 en GroenLinks zijn naar verhouding het meest positief over het plan, maar ook onder deze kiezersgroepen is er geen meerderheid die het voorstel zonder meer, een goed plan vindt.

Conferentie over de Toekomst van Europa onbekend bij Nederlanders

In mei 2021 is de Conferentie over de Toekomst van Europa gestart. Aan respondenten werd de volgende tekst getoond:

De Conferentie over de Toekomst van Europa ging van start op 9 mei 2021. De bedoeling was om een debat te lanceren over de Toekomst van de Europese Unie. Hiervoor werd een digitaal platform opgericht waarin alle burgers hun ideeën konden lanceren. Daarnaast werden er Nationale Burgerpanels in alle EU-landen georganiseerd. Er werd een Europees burgerpanel van 800 (willekeurig gekozen) burgers samengesteld die debatteerden over de Europese Unie.

Driekwart (76%) van de Nederlanders heeft hier nog nooit van gehoord; in totaal weet drie procent wat deze Conferentie is. De rest (21%) heeft iets van de Conferentie gehoord maar weet niet precies wat het is.
Vier op tien Nederlanders (42%) staan positief tegenover deelname aan een dergelijk burgerpanel. Eén op zeven (14%) zegt ‘zeker wel’ mee te doen als ze de vraag zouden krijgen; dit is doorgaans een redelijke voorspeller van gedrag. Bijna de helft (47%) zou dit (zeker of waarschijnlijk) niet doen, waarvan 20 procent zeker niet. 

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 8 tot maandag 11 april. In totaal werkten 2.403 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan het grootste deel van dit onderzoek. Het grootste deel van de steekproef (n=2.184) is afkomstig het I&O Research Panel, 219 respondenten deden mee via PanelClix.  Dit zijn allen Nederlanders met een niet-westerse migratie-achtergrond. Respondenten werden er niet van op de hoogte gesteld dat het onderzoek in opdracht van ECR, de fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers in het Europees Parlement, werd uitgevoerd.

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken.

U vindt hier het volledige rapport.

[1] In totaal vindt de helft van de Nederlanders dat het kabinet Rutte IV méér moet doen om klimaatverandering tegen te gaan. Bron: nog niet gepubliceerd onderzoek over hoe Nederlanders denken over het klimaat. De link naar het onderzoek wordt in de definitieve versie van de rapportage opgenomen.