Nederlander heeft overheid niet nodig voor gezonde leefstijl

Gemeenten moeten dit jaar een lokale visie ontwikkelen voor een gezonde generatie en een gezonde leefomgeving in 2040. Hiervoor kunnen gemeenten maatregelen opstellen. In opdracht van Binnenlands Bestuur onderzocht Ipsos I&O hoe Nederlanders kijken naar deze inmenging. Daaruit blijkt dat Nederlanders inzien dat de gezondheidszorg onder druk staat en een gezonde leefstijl deze druk kan verminderen. Maar de overheid moet de Nederlander niet door maatregelen dwingen hoe deze leefstijl eruit ziet, dat kunnen zij zelf. Rachel Beerepoot, senior onderzoeksadviseur en teamleider Sociaal, presenteerde de resultaten van het onderzoek op het Congres Sociaal Domein: Gezondheid en Sociale Gelijkheid van Binnenlands Bestuur.

Laat leefstijl van Nederlander met rust

De gezondheidszorg in Nederland staat onder druk en de vergrijzing vergroot deze druk ook nog eens, daar zijn we het in Nederland met elkaar over eens. Dit vinden Nederlanders een taak voor de overheid om op te lossen. Maar meer Nederlanders vinden dat de overheid zich niet moet bemoeien met hun leefstijl of dat de rekening van een gezonde leefstijl bij de Nederlanders zelf komt te liggen, dan Nederlanders die hier wel voor open staan. Opvallend is het verschil tussen hoogopgeleiden met lager en middelbaaropgeleiden. Hoogopgeleiden vinden vaker dat mensen zelf iets moeten doen dan lager en middelbaar opgeleiden. Lager en middelbaaropgeleiden vinden juist vaker dat de overheid zich te veel bemoeit met hun leefstijl.

Nederlander beoordeelt leefstijl Nederlanders slecht

Met de leefstijl in Nederland is veel mis, oordelen de meeste Nederlanders. Sporten en bewegen doen we nog wel goed, maar ons eet- en drinkgedrag, rookgedrag, alcohol en drugsgebruik vinden Nederlanders eerder slecht dan goed.

Leefstijl is eigen verantwoordelijkheid

Nederlanders vinden zich zelf verantwoordelijk voor hun leefstijl. Ongeveer een derde vindt dat de overheid hier ook een taak in heeft, met name in het voorkomen van drugsgebruik (40%) en het minst voor voldoende bewegen (21%). De rol van de gemeente is kleiner, tussen de 10 en 15 procent ziet hier een taak voor de gemeente. Mensen die vaker vinden dat de overheid of gemeente een taak heeft op deze onderwerpen zijn vaker hoogopgeleid, stemmen vaker op GroenLinks-PvdA en zijn vaker tussen de 24 en 44 jaar. Nederlanders denken ook niet dat het moeilijk is om gezonder te eten en drinken, meer te bewegen en minder alcohol te drinken als zij dat zouden willen.

Geringe bekendheid acties gemeenten

Gemeenten voeren al activiteiten uit om een gezonde leefstijl te bevorderen. Echter, deze acties zijn maar beperkt bekend. Het meest bekend zijn acties op het gebied van sporten en bewegen. Dit is vooral bekend onder de groep ouderen (65 jaar en ouder).

Steun voor niet-dwingende maatregelen om leefstijl te bevorderen

Nederlanders zijn meestal geen voorstander van dwingende maatregelen, behalve als het om roken en drugs gaat. Om gezond eten en drinken te bevorderen hebben Nederlanders over het algemeen meer steun voor maatregelen die niet dwingend zijn en positief stimuleren. Bijvoorbeeld voor lagere belasting op gezonde producten en meer reclame voor gezonde producten. Verboden op ongezond eten in bepaalde gelegenheden of op reclame voor ongezond eten krijgen minder steun.

Voor maatregelen om meer te sporten en bewegen is er relatief veel steun. Mensen die positief stimulerende maatregelen belangrijker vinden stemmen vaker op GroenLinks-PvdA dan op PVV en zijn ook vaker hoogopgeleid. Mensen die op PVV en GroenLinks-PvdA stemmen vinden het vaker belangrijk dat sporten en bewegen goedkoper wordt dan mensen die VVD stemmen.

Wat betreft alcohol is er weinig steun voor dwingende maatregelen zoals een verbod, behalve als het gaat om alcoholgebruik onder jongeren. Hoogopgeleiden en GroenLinks-PvdA stemmers zijn vaker voorstander van dwingende maatregelen rondom alcohol

Helft van Nederlanders is voor het strafbaar maken van drugsgebruik

Dwingende maatregelen zijn wel gewenst als het gaat om het tegengaan van het drugsgebruik onder Nederlanders. Mensen die in zeer stedelijk gebied wonen vinden maatregelen minder belangrijk. Ook lijken Nederlanders meer duidelijkheid te willen rondom softdrugs: per saldo zijn meer Nederlanders voor het legaliseren van telen van wiet, dan zij die daar tegen zijn. Mensen die maatregelen belangrijker vinden zijn lager en middelbaar opgeleid, wonen in het oosten en zuiden van het land en zijn ouder.

Meerderheid wil bescherming tegen tabaksrook en een rookvrije generatie in 2040

Om roken tegen te gaan zijn is er over het algemeen meer steun voor dwingende maatregelen. Mensen die dit belangrijker vinden zijn vaker hoogopgeleid en stemmen GroenLinks-PvdA. Zes op de tien Nederlanders vinden het (heel) belangrijk dat de overheid/de gemeente mensen beschermt tegen tabaksrook en dat er een rookvrije generatie is in 2040.

Meerderheid voor gratis anticonceptie

In het algemeen is er voor maatregelen rondom seksuele gezondheid veel steun. Vaak vinden vrouwen deze maatregelen belangrijker dan mannen. Zes op de tien Nederlanders vinden het (heel) belangrijk dat anticonceptie gratis is.

Download

Het volledige onderzoeksrapport vindt u hier.

Onderzoeksverantwoording

Binnenlands Bestuur heeft Ipsos I&O gevraagd onderzoek uit te voeren naar hoe burgers kijken naar de (maatregelen rond) onderwerpen uit GALA. In overleg met Binnenlands Bestuur is een vragenlijst opgesteld. Daarin is gevraagd naar de gezonde leefomgeving, leefstijl van Nederlanders, acties en initiatieven van de gemeente of overheid, wie taken en verantwoordelijkheden heeft voor verschillende aspecten van een gezonde leefstijl en tot slot zijn stellingen over de gezondheidszorg voorgelegd.

De vragenlijst is uitgezet in het I&O Research Panel. Tussen 26 april en 3 mei vulden 1.026 mensen de vragenlijst in. De totale respons is voldoende om betrouwbare uitspraken te doen met een nauwkeurigheidsmarge van 3,1 procent. Ook is de respons onder subgroepen van voldoende omvang om hier betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en regio. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. Hiermee is de steekproef representatief voor inwoners van Nederland, wat betreft deze achtergrondkenmerken.