'Verandering geeft schuring'

De beoogd minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) zag met eigen ogen hoe mensen in de knel raakten door de regels. Het maakt haar doordrongen van het belang om de burger echt te zien als overheid. Dat zei ze tijdens een hoorzitting met Tweede Kamerleden.

Nieuw fenomeen

Het is een nieuw fenomeen in de Tweede Kamer: een hoorzitting met aankomende bewindspersonen, die door Kamerleden werden bevraagd over hun motivatie en cv. Op donderdag 20 juni is het onder meer de beurt aan Judith Uitermark (NSC), beoogd minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Zsolt Szabó (PVV), beoogd staatssecretaris van digitalisering en koninkrijksrelaties.

Mediation

In de vier minuten spreektijd die ieder aankomend bewindspersoon vooraf krijgt om zichzelf te introduceren, vertelt Judith Uitermark hoe ze als gemeenteraadslid en als lid van de bezwaarschriftencommissie in Haarlem met eigen ogen zag hoe inwoners bekneld raakten door regels. Een ervaring die ze als minister van BZK meeneemt: ze zegt te zijn doordrongen van het belang om de burger echt te zien. De voormalig rechter – ze stopt nu definitief als rechter (‘een persoonlijk offer’) - gelooft sterk in mediation en het teruggeven van verantwoordelijkheid aan inwoners. ‘Mijn overtuiging is dat de samenleving sterker wordt als de overheid de kracht van de mensen zelf weet te vinden.’

Snel vernieuwingen doorvoeren

Beter bestuur begint wat haar betreft bij rechtvaardige wetten en het borgen van grondrechten. Ook benadrukt ze het belang van een goede samenwerking tussen rijk en gemeenten. ‘Juist BZK, dat waakt over de grondrechten en de democratie, is de plaats om de vernieuwing in te zetten.’ Die vernieuwing uit zich onder meer in het invoeren van een regionaal kiesstelsel en het opsporen van verkeerde hardheden in beleid. Uitermark wil snel beginnen met de hervormingen van de democratie die de coalitie voor ogen heeft, zoals het afschaffen van het verbod op constitutionele toetsing, het opzetten van een constitutioneel hof en het opzetten van een commissie grondrechten.

In de vragen van de Kamerleden klinken veel zorgen door over de toekomst van de democratische rechtsstaat. ‘Verandering geeft schuring,’ reageert Uitermark, om eraan toe te voegen dat ze zich samen met haar collega’s zal hardmaken voor het blijven binnen de grenzen van de rechtsstaat. ‘Ik zal waken over de rechtsstaat, dat is een verantwoordelijkheid van ons allemaal in het kabinet.’

Drones

Staatssecretaris Zsolt Szabó, die zich er graag op beroept de eerste Nederlander te zijn die in een autonome drone heeft gevlogen, denkt dat drones een grote toekomst hebben voor de Nederlandse economie. Digitalisering is een rode draad in zijn cv, die zich voornamelijk in het bedrijfsleven afspeelt, onder meer bij een dominante ict-leverancier voor de overheid: Capgemini.

ICT in het hart van de politiek

Het voormalige kamerlid refereert aan de lange strijd om de digitale dienstverlening te verbeteren. Burgers en bedrijven moeten vooraan staan. Er is de komende jaren een forse slag nodig op digitalisering, stelt Szabó, onder meer op het gebied van ethiek, menselijke maat en weerbaarheid. Hij is blij met de recente initiatiefnota Wolken aan de horizon, vanwege de zin ‘besluitvorming over ICT-systemen, die onze digitale infrastructuur bepalen, hoort thuis in het hart van de politiek in plaats van versnipperd door alle bestuurslagen.’

Hoe dat er volgens hem uitziet, blijkt uit de beantwoording van een vraag van Joost Eerdmans (JA21), over hoe wordt voorkomen dat mooie beloften stranden in de uitvoering. Zsabó wil onderwerpen als AI en cloud beter aansturen door het beleid meer te centraliseren, over de departementen heen, om ervoor te zorgen dat initiatieven zoals de AI Coalitie beter tot hun recht komen dan nu het geval is.

AI in uitvoeringsprocessen

AI gaat komende jaren in de haarvaten van de uitvoeringsprocessen zitten, verwacht Szabó. Hij noemt AI ‘top of mind’. Op de vraag van Sandra Palmen (NCS) hoe hij AI zou willen inzetten voor bestaanszekerheid, antwoordt hij: ‘Ik ga er goed over nadenken. Het wordt een van de eerste dingen waar ik de komende tijd met ambtenaren over in discussie ga.’

Jesse Six Dijkstra (NCS) stelt dat onvolkomenheden in de ict-bedrijfsvoering in grote mate hebben bijgedragen aan het feit dat mensen in de knel raakten. Szabó stelt dat de klantreis centraal moet staan in de dienstverlening van de overheid. ‘Het zou goed zijn om over silo’s heen te bekijken hoe de periode van geboorte tot dood wordt ingevuld om burgers en bedrijven te bedienen.’ Hij voegt eraan toe dat de ambtenaar, ‘die nu vaak met zes schermen voor zich zit en een la met papieren en die het dan alsnog bij een collega moet navragen’ de kans moet krijgen om de dienstverlening goed uit te voeren. Het verbeteren van het proces zal het vertrouwen van burgers in de overheid verbeteren, verwacht hij.