Gemeente kan crimineel pand onteigenen

Drie ministeries hebben alle relevante wet- en regelgeving op een rij gezet om crimineel en oneigenlijk gebruik van woningen tegen te gaan. Gemeenten vinden in de beknopte uitgave alle handvatten die zij hiervoor kunnen inzetten.

Ondermijning tegengaan

Criminelen misbruiken woningen voor ondermijnende activiteiten, zoals drugs- en wapenopslag, een hennepkwekerij of illegale prostitutie, waardoor de openbare orde wordt verstoord en de leefbaarheid wordt aangetast. In de uitgave ‘Ondermijnende criminaliteit in de verhuurbranche’ hebben de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV), BZK en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) op een rij gezet wat gemeenten hier binnen het bestaande juridische kader tegen kunnen doen.

Verbod op intimidatie

Dat hebben ze gedaan aan de hand van drie thema’s die elkaar soms overlappen: veilig (ver)huren, bevorderen leefbaarheid en veiligheid en bewaken en herstellen van de openbare orde. Onder het eerste thema wordt verwezen naar de Wet goed verhuurderschap, waarin landelijke regels staan met een basisnorm voor goed verhuurderschap en handvatten die misbruik van verhuurde woon- en verblijfsruimte kunnen tegengaan. Zo zijn verhuurders verplicht een huurovereenkomst schriftelijk vast te leggen en geldt er een verbod op intimidatie.

Bestuurlijke boete

Gemeenten kunnen in aanvulling op landelijke regels gemeenten een verhuurvergunningsplicht invoeren. Zij kunnen malafide verhuurders weren door de verhuurvergunning te weigeren of in te trekken. Verder kan de gemeenteraad in de huisvestingsverordening bepalen dat bij overtreding van de Huisvestingswet 2014 een bestuurlijke boete wordt opgelegd, bijvoorbeeld voor het zonder huisvestingsvergunning bewonen van een pand, een pand zonder vergunning splitsen, verkameren, omzetten in onzelfstandige woonruimte of onttrekken aan de woningvoorraad.

Wet Victor

Onder het thema ‘bevorderen leefbaarheid en veiligheid’ staat onder meer het ‘Besluit bouwwerken leefomgeving’. Daarmee kunnen gemeenten verloedering van panden en achteruitgang in leefbaarheid tegengaan. Gemeenten kunnen de voorschriften handhaven via een last onder dwangsom, bestuursdwang of een bestuurlijke boete. Ook de Woningwet kan gemeenten helpen in de aanpak van ondermijnende criminaliteit met regels voor de algemene (bouwkundige) staat van woningen en overige bouwwerken. De Wet Victor bevat regels met vervolgmaatregelen na sluiting van een pand. Deze wet bepaalt dat de gemeente een gesloten pand in beheer kan (laten) nemen.

Onteigening in algemeen belang

Ook onteigening in het algemeen belang vanwege het opheffen van gevaar voor de leefbaarheid, gezondheid of veiligheid is mogelijk. Als een woning op grond van artikel 17 van de Woningwet gesloten is, kan in uitzonderlijke gevallen worden overgegaan tot onteigening. Leegstand leidt tot ook verloedering en aantasting van de leefbaarheid van de omgeving. Een leegstandsverordening kan een eigenaar verplichten om te melden wanneer een pand minimaal zes maanden leegstaat. Niet melden kan een boete opleveren. Als de leegstand langer dan een jaar duurt, kan de gemeente een gebruiker voor het pand voordragen.

Wet Victoria

Tot slot worden onder het thema ‘bewaken en herstellen van de openbare orde’ nog de Wet Victoria en de, misschien wel bekendste wet, Wet Damocles genoemd. De Wet Victoria is artikel 174a van de Gemeentewet en zorgt ervoor dat burgemeesters een woning, lokaal of erf kunnen sluiten bij een situatie die de openbare orde schaadt, zoals overlast door de aanloop van drugsdealers. Met de Wet Damocles kunnen burgemeesters door het opleggen van last onder bestuursdwang drugshandel bestrijden. Dit kan leiden tot een waarschuwing, last onder dwangsom of het sluiten van een pand.