Paas: grotere asielcrisis ondanks spreidingswet

Commissaris van de Koning in Groningen René Paas vreest dat de crisis rond het opvangen van asielzoekers in Nederland dit jaar nog groter wordt. Hij denkt dat de dinsdag aangenomen spreidingswet niet direct voor verbetering zorgt.

Vrijwilligheid onvoldoende

‘Het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) heeft duizenden nieuwe plaatsen nodig dit jaar’, zegt Paas. ‘Met vrijwilligheid alleen gaan we er niet komen.’ Dat de spreidingswet dinsdag is aangenomen in de Eerste Kamer, betekent niet dat demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg direct gemeenten kan opleggen om asielzoekers op te nemen. Dat kan pas vanaf 2025.

Druk erachter

‘Het is te hopen dat de gesprekken dit jaar meer opleveren met de druk van de spreidingswet erachter’, aldus Paas. De uitspraak van de rechtbank in Groningen over het maximale aantal asielzoekers dat mag overnachten in Ter Apel verhoogt de druk nog meer, denkt de commissaris. De rechter besloot dinsdag dat er maximaal 2000 mensen mogen overnachten in het aanmeldcentrum in Ter Apel. Bij overtreding hiervan krijgt het COA een boete van 15.000 euro per dag. ‘Het aantal mensen dat overnacht, stijgt de laatste tijd weer en de uitstroom is te laag.’

Paas maakt zich minder zorgen dat een nieuw kabinet dat de spreidingswet wellicht niet gaat gebruiken, omdat formerende partijen als PVV en BBB tegen zijn. ‘Iedereen die eerst wat anders wil gaan proberen, accepteert dat de boel in Ter Apel uit de hand loopt. Ook een nieuwe staatssecretaris of minister is verantwoordelijk voor de organisatie van de opvang van asielzoekers. En die minister moet zich ook houden aan uitspraken van rechters.’

Voor alle gemeenten glashelder

Commissaris van de Koning in Drenthe Jetta Klijnsma sluit zich aan bij haar collega Paas. ‘Mensen die hier naartoe komen op zoek naar een veilige plek, moeten we fatsoenlijk opvangen.’ Klijnsma noemt het plezierig dat het nu ‘glashelder’ is dat alle gemeenten asielzoekers moeten gaan opvangen, en niet meer alleen Ter Apel. ‘Wij kunnen dat in overleg met de gemeenten aan ze voorleggen als dat nodig is.’

Solidair en slagvaardig

Nu de spreidingswet is aangenomen door de Eerste Kamer, komt het aan op de uitvoering en een goede samenwerking met het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en medeoverheden, zegt Sharon Dijksma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). ‘Dat betekent dat gemeenten solidair en slagvaardig naar voren kunnen stappen en een bijdrage kunnen leveren bij het (tijdelijk) opvangen van asielzoekers’, laat de Utrechtse burgemeester weten.

Voldoende uitvoerbaar

Met het aannemen van de wet heeft de VNG ‘goede hoop dat hiermee de weg is ingeslagen om uit de opvangcrisis te komen’, staat in bericht van de koepelorganisatie van gemeenten in het land. Eind 2022 oordeelde de VNG nog dat het wetsvoorstel ‘onuitvoerbaar en ineffectief was’, maar na aanpassingen als gevolg van amendementen in de Tweede Kamer is hij nu ‘voldoende uitvoerbaar’ voor gemeenten.

De twaalf provincies krijgen begin volgende maand te horen hoeveel opvangplekken ze moeten regelen binnen hun gemeenten. ‘De uitdaging is om deze wet goed tot zijn recht te laten komen’, zegt een woordvoerder van het IPO. ‘We hebben ons samen met de VNG en het COA ingespannen om deze wet er doorheen te krijgen. Nu de Eerste Kamer voor heeft gestemd, is er wettelijke verankering en kunnen de provincies aan de slag met de uitwerking ervan.’