Verdeelde VVD ook lokaal niet eenstemmig

De VVD is tot op het bot verdeeld over de nieuwe Spreidingswet. Dat blijkt uit de vele reacties op de onverwachte mededeling dat de VVD-fractie in de senaat het wetsvoorstel toch wel steunt. Niet alleen zitten de parlementariërs niet op één lijn en moeten bewindslieden dubbele petten dragen, ook lokale VVD’ers staan pal tegenover elkaar. Of een gemeente nu veel of weinig asielzoekers opvangt lijkt niks uit te maken.

Ter Apel

Zo werd Klaas Buigel, fractievoorzitter van de VVD in Westerwolde (de gemeente waarin het dorp Ter Apel staat), dinsdagavond geïnterviewd door Radio 1. Gevraagd naar zijn reactie op het nieuws dat de Eerste Kamerfractie van de VVD volgende week vóór de Spreidingswet gaat stemmen reageerde hij verheugd. ‘Er is eindelijk witte rook. Na de val van het kabinet stond de asielopvang lang stil, maar nu moeten ze weer aan de bak.’ Hij was naar eigen zeggen ‘heel erg blij’ met de inbreng van VVD senator Marian Kaljouw. ‘Blij dat zij het signaal geeft dat wij er hier niet alleen voor staan.’ Een dag eerder zei hij dat hij zijn lidmaatschap van de VVD zou opzeggen als de wet er niet komt.

Tegenover Budel

In Cranendonck, waar het grootste asielzoekerscentrum van Nederland staat, denkt de VVD er totaal anders over. Fractievoorzitter Jordy Drieman sloot dinsdagavond aan bij het praatprogramma Op1. Daar raakte hij in discussie met partijgenoot en oud-minister Ed Nijpels. Nijpels complimenteerde staatssecretaris Eric van der Burg met zijn optreden in de senaat en is blij met de komst van de wet. ‘Heel bestuurlijk Nederland schreeuwde om de Spreidingswet. En als je deze wet niet hebt, wie durft er dan zijn verantwoording te nemen?’ Zo vroeg hij zich hardop af.

'Éerst de instroom'

Volgens Drieman laat de Eerste Kamerfractie de kiezers juist ‘in de kou staan’. ‘Het verkiezingsprogramma is heel helder. Er is zelfs een kabinet door gevallen. We hebben duidelijk stelling genomen over hoe dit opgelost moet worden. Eerst nadenken over de instroom en dan kijken naar waar ze verspreid kunnen worden.’ Overigens liet het college van de gemeente Cranendonck, waar ook voor de VVD een wethouder in plaatsneemt, in oktober aan Binnenlands Bestuur weten dat zij voorstander is van de Spreidingswet. Ook in één gemeente staan de neuzen dus niet altijd dezelfde kant op.

Enthousiasme

En hoe is de stemming bij liberalen in gemeenten die nu geen asielzoekers opvangen? Zij staan straks immers aan de lat om de opvangcapaciteit te vergroten zodat de druk op plekken als Ter Apel en Budel wat kan afnemen. Rens Spijkers, fractievoorzitter van de VVD in Oude IJsselstreek, maakt zich geen zorgen. ‘Ik ben er enthousiast over. Nu is er gelukkig duidelijkheid en kunnen we de verantwoordelijkheid over alle gemeenten verdelen.’ Zijn gemeente heeft nog geen centrale locatie voor de opvang van asielzoekers. ‘We moeten nu goed gaan kijken of er een geschikte locatie is die past in de  gemeente Oude IJsselstreek en ons landelijk gebied.’

Eerder verrast over standpunt Tweede Kamer

Verrast over het standpunt van de Eerste Kamer is hij ook niet. ‘Nee, de lijn is al jaren dat er iets moet gebeuren aan de spreiding van asielzoekers over het land. Ik was eerder verrast dat onze Tweede Kamerfractie toentertijd tegen de Spreidingswet stemde. Het is mij ook nog onduidelijk wat de Kamer dan wel wil. Mijn persoonlijke gevoel zegt dat het afwijzen van de wet door onze Tweede Kamerfractie vooral te maken had met de verkiezingstijd en de maatschappelijke onrust die er is.’

'De partij was vóór'

Peter Eijsbouts, fractievoorzitter van de VVD in Deurne, heeft hetzelfde vermoeden als zijn collega uit Oude IJsselstreek. ‘De partij was vóór. Anders zouden we niet onze eigen staatssecretaris op pad sturen om een wet te maken. Onder druk van de verkiezingen is de Tweede Kamer niet meegegaan, het zij zo. Lokaal steunen we het wel, omdat we nu een probleem hebben dat we met zijn allen netjes moeten oplossen. Ja, we zijn ook voor het beperken van de instroom, maar daarmee los je de huidige problematiek niet op. Daarvoor staan we als gemeenten ook dan nog aan de lat.’

Populistisch roepen

‘De Eerste Kamerfractie heeft mijn inziens de wet beoordeeld zoals ze dat hadden moeten doen. Je kunt wel populistisch roepen dat je van alles niet wil, maar je zult toch met oplossingen moeten komen. Zolang we niet overal langs de Nederlandse grens politieagenten neerzetten blijven de mensen komen.’ Toevallig stemt de gemeenteraad van Deurne volgende week over het ‘Deurnese model’, een beleidskader dat de gemeente heeft opgesteld om de toekomstige asielopvang in goede banen te leiden. Dit na weerstand van inwoners bij eerdere grootschalige initiatieven.

Deurnese model

‘Dat model is er gekomen mede vanwege de mogelijke komst van de Spreidingswet. Er staat in welke stappen er allemaal doorlopen moeten worden voordat de opvang van asielzoekers doorgang krijgt.’ Een belangrijk onderdeel van het model is de beperking van het aantal asielzoekers tot 1 procent van het inwonersaantal. Niet alleen op gemeentelijk niveau, maar ook per wijk. Op die manier zou Deurne ruim voldoen aan de taakstelling die de Spreidingswet met zich mee zal brengen. ‘Die aanpak wordt gedragen door alle partijen’, aldus Eijsbouts.

Lidmaatschap opzeggen

In Dinkelland, waar op dit moment ook geen asielzoekers gevestigd zijn, is de VVD minder blij. Joris Poffers, VVD-fractievoorzitter in die gemeente, noemt het besluit van zijn Eerste Kamerfractie in gesprek met RTV Oost ‘politieke zelfmoord’. Er is volgens hem onder de inwoners geen draagvlak voor de wet. ‘Met de Spreidingswet kunnen gemeenten over een jaar of anderhalf jaar worden gedwongen om asielzoekers op te vangen. Als de instroom blijft zoals die nu is, hebben we straks een heel groot probleem in Nederland.’ Poffers noemt de Spreidingswet op X (voorheen Twitter) de ‘dwangwet’ en zegt dat hij verwacht dat er ‘velen zijn die hun lidmaatschap opzeggen’ mocht deze er met behulp van de VVD komen. Dit als reactie op de eerdere uitspraak van Buigel, die het omgekeerde zei.

Partijcongres wordt pittig

Poffers heeft nog hoop dat de Eerste Kamerfractie zich vóór volgende week dinsdag bedenkt wat betreft hun positieve oordeel over de wet. Vooralsnog heeft hij voor zijn partijgenoten in de senaat heeft geen goed woord over bij de provinciale omroep. 'Zij hebben Dilan Yesilgöz letterlijk voor de bus gegooid door voor de wet te zijn.' Hij verwacht op het VVD-partijcongres van 27 januari aanstaande een pittige discussie.

Zorgen over verdeeldheid

Zo tekent zich een duidelijke tweedeling af binnen de liberalen. Jim Bernaards, fractievoorzitter van de VVD in Bergen op Zoom, maakt zich zorgen. ‘Ik zie de afgelopen tijd om mij heen en bijvoorbeeld in landelijke appgroepen van de partij echt twee kanten ontstaan. De voor- en tegenstanders lijken wel 50/50 verdeeld, en het zit ook heel erg aan de zijkanten. Er is weinig ruimte meer voor nuance.’ Dit terwijl Bernaards verwacht dat de uiteindelijke impact van de Spreidingswet mee gaat vallen. ‘Het is een tegenstelling die er eigenlijk niet hoeft te zijn. Zoals ik het zie heeft dit voorstel echt alleen gevolgen voor gemeenten die totaal weigeren mee te werken aan de asielopvang. Dat zijn er niet veel. Er is wel sprake van ‘rijksbemoeienis’, maar het drama dat nu gemaakt wordt is mijns inziens niet helemaal terecht.’

Twee stromingen

Henriëtte Weerstand-Slot, fractievoorzitter van VVD Den Helder, ziet ook de interne verdeeldheid. ‘Het is een heikel punt, maar dit soort splitsingen zie je vaker bij de VVD. Dan wordt zichtbaar dat de partij toch uit een aantal verschillende stromen bestaat. Dit is precies zo'n onderwerp waarbij het lijkt alsof er geen middenweg mogelijk is. Ik ben altijd vóór de Spreidingswet geweest, omdat ik geloof dat het beter verdelen van asielzoekers niet het verminderen van de instroom in de weg hoeft te staan. Ik heb wel begrip voor dat argument van tegenstanders, want het is ook lastig om tot een eerlijkere verdeling te komen wanneer de instroom hoog is en er zelfs onduidelijkheid bestaat over hoe hoog die eigenlijk is. Toch denk ik dat die twee inspanningen tegelijkertijd kunnen plaatsvinden. En als partij kunnen we dit ook echt wel dragen.’