CBS: Politieke betrokkenheid neemt niet af

De politieke betrokkenheid neemt niet af wanneer ‘onconventionele’ participatie wordt meegeteld, blijkt uit een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Politieke participatie is een van de pijlers van een gezonde en vitale democratie. De meest directe manier om deel te nemen aan de politiek is stemmen tijdens verkiezingen. Maar dat is niet de enige manier. Ook het benaderen van een politieke partij of politicus, het deelnemen aan bijeenkomsten van de overheid en het meedoen aan acties, demonstraties en petities zijn vormen van politieke participatie.

Onbehagen en ontevredenheid

Afgemeten aan het vertrouwen dat mensen zeggen te hebben in de politiek, lijkt het alsof de politieke participatie gestaag afneemt. Tegelijkertijd neemt de deelname aan demonstraties en handtekeningenacties met politieke doelen juist toe. Van afnemende politieke betrokkenheid is dus geen sprake, blijkt uit onderzoek van het CBS.

De opkomst bij Tweede Kamerverkiezingen is over de jaren heen redelijk stabiel. Wel lijken mensen steeds meer onbehagen en ontevredenheid te voelen over de politiek. Zo gaf slechts een kwart van de mensen die in 2022 een enquête invulde aan vertrouwen te hebben in de Tweede Kamer, het laagste niveau in tien jaar. In politici had volgens een onderzoek van het CBS in 2023 slechts 21 procent vertrouwen. Tegelijkertijd nam het aantal demonstraties bij grote gemeente, vooral in Den Haag en Amsterdam, in 2021 fors toe. Die waren met name gericht op protesten tegen de coronamaatregelen, de positie van de boeren of aandacht voor het klimaat. Wanneer ook deze vormen van onconventionele politieke participatie – naast conventionele als stemmen, lidmaatschap van een politieke partij of het benaderen van politici, worden meegewogen blijkt dat er geen sprake is van de vaak veronderstelde afnemende politieke betrokkenheid van Nederlanders.

Hoger inkomen, meer politiek actief

Het CBS onderzocht ook in hoeverre er verschil is in politieke participatie tussen verschillende sociaaleconomische groepen in de samenleving. Mensen met meer inkomen en kennis blijken vaker politiek actief dan mensen die daar minder over beschikken. Wanneer mensen deel uitmaken van een werkplek of school waar regelmatig politieke onderwerpen worden besproken, draagt dat bij aan hun politieke participatie. Opvallend daarbij is dat zelfstandigen betrokken zijn bij alle vormen van politieke participatie, terwijl werknemers eerder geneigd zijn deel te nemen aan onconventionele acties. Volgens het CBS zou een verklaring daarvoor kunnen zijn dat zelfstandigen makkelijker kunnen kiezen aan wat voor soort politieke acties zij deel willen nemen.  Gepensioneerden kiezen vaker voor conventionele politieke betrokkenheid, studenten nemen liever deel aan onconventionele manieren om invloed uit te oefenen. 

Opleiding telt mee

Ook geldt: hoe hoger de opleiding, hoe vaker deelname aan alle vormen van politieke participatie. En mannen nemen vaker deel aan conventionele acties, terwijl vrouwen meer kiezen voor onconventionele actievormen. Mensen met een sociale uitkering zijn ook vaak betrokken bij politieke activiteiten, terwijl mensen met een laag of geen inkomen over het algemeen weinig politiek betrokken zijn.