Burgemeesters spreken waarschuwende woorden

Discussies in politiek Den Haag vallen niet goed bij gemeenten. Burgemeesters vinden dat landelijke politici met hun uitspraken de onrust in de samenleving aanwakkeren. Ze klagen erover in hun nieuwjaarstoespraken. Ook roepen ze op tot verdraagzaamheid en waarschuwen ze voor polarisatie, voor de gevolgen van ravijnjaar 2026. En voor oorlog.

Landelijke politici

Hein van der Loo, burgemeester van Almere, zei dat hij zich soms schaamt ‘voor de manier waarop landelijke politici en bestuurders rollend over straat gaan’. Van der Loo is voorzitter van het Veiligheidsberaad, het overleg van de 25 veiligheidsregio's. Femke Halsema van Amsterdam deelde in haar toespraak een sneer uit aan het huidige kabinet. ‘U weet van mij dat ik me nooit inlaat met politieke oordelen, en dat zal ik nu ook niet doen. Maar ik betrap me weleens op een lichte vorm van heimwee naar de relatieve emotionele stabiliteit van het zoveelste demissionaire kabinet Rutte.’

Volgens Servaas Stoop, burgemeester van de gemeente West Betuwe, draagt politiek Den Haag er vooralsnog weinig aan bij dat er meer rust in de tent komt. ‘Integendeel. Sommigen wakkeren de onrust juist aan.’ Bob Vostermans, burgemeester van Peel en Maas bekritiseerde landelijke debatten, bijvoorbeeld over de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. ‘Spierballentaal voert de boventoon. Iets waar de politiek in Den Haag zich sowieso graag van bedient. Elkaar proberen te overtreffen met oneliners. De aanval te openen door meteen een standpunt in te nemen, in plaats van eerst eens een vraag te stellen.’

Waarschuwing voor polarisatie

Waarschuwingen voor polarisatie kwamen onder meer van de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma. Zij noemde 2024 ‘een jaar met veel gevoelens van boosheid, ontevredenheid en angst’. ‘Veel mensen vinden dat hun iets wordt afgenomen of dat er onrecht wordt gedaan met het gevaar dat we ons laten meeslepen door een onderbuikgevoel.’ Caroline van den Elsen, burgemeester van het Brabantse Boekel, verwees in haar toespraak naar demonstraties rond de oorlog tussen Israël en Hamas. ‘Steunbetuigingen die onbedoeld bijdragen aan polarisatie in ons land. Vooroordelen worden versterkt en bestaande verschillen groeien uit tot scherpe tegenstellingen tussen groepen in de samenleving.’

Loes van der Meijs-van de Laar, burgemeester van het Gelderse Doesburg, stelde de vraag of mensen de wereld nog aankunnen. ‘Zouden we niet liever de muren en poorten rondom onze Hanzestad willen herbouwen, sluiten, en zo de grote problemen uitbannen?’ Die somberheid beschreven de burgemeesters van het Friese Opsterland en het Brabantse Someren ook. Andere burgemeesters riepen mensen op om uit hun bubbel te stappen. ‘Volhardend in ons eigen gelijk worden oplossingen niet geboren’, aldus Marjon de Hoon-Veelenturf van de gemeente Baarle-Nassau. Volgens Fred Veenstra (Smallingerland) moeten we meer uit onze bubbels komen. ‘Dat is nodig om die bubbels geen loopgraven te laten worden.’

Ravijnjaar

Verder deelden burgemeesters hun zorgen over het financiële ravijnjaar 2026 en de gevolgen voor inwoners. Landelijke bezuinigingen zullen gevolgen hebben voor lokale gemeenschappen. ‘Door de miljoenenkorting van het rijk op de gemeentefondsuitkering van alle gemeenten vanaf het jaar 2026, ligt er een grote opgave om Someren voor de toekomst structureel financieel gezond te laten zijn’, zei burgemeester Dilia Blok. Gilbert Isabella van de gemeente Houten zei dat ook zijn gemeente ‘niet aan bezuinigingen ontkomt’, wat gevolgen kan hebben voor de dienstverlening aan inwoners.

Sommige burgemeesters zijn gefrustreerd over het gebrek aan financiële ondersteuning vanuit Den Haag, zoals Michiel Grauss van Bodegraven-Reeuwijk, die zei dat zijn gemeente vooroploopt in de opvang van asielzoekers. ‘Maar ik voel ook irritatie. We worden landelijk gewaardeerd, maar financieel zijn het dagkoersen. Wij steken onze nek uit met een langjarig huurcontract en dat doen we met alle liefde en begrip, maar waarom krijgen we dan maar twee jaar steun vanuit Den Haag? Waarom biedt het kabinet geen zekerheid voor de hele termijn?’

Internationaal

Tot slot grepen burgemeesters hun nieuwjaarstoespraken massaal aan om zorgen te uiten over internationale spanningen en problemen, zoals oorlog, cyberaanvallen en klimaatverandering. Ze riepen hun inwoners op om die spanningen serieus te nemen en zich voor te bereiden op rampen en crises. Burgemeester Wim Hillenaar van Maastricht verwees naar de ‘alarmerende boodschap’ van NAVO-baas Mark Rutte, die in december opriep om over te gaan op een ‘oorlogsmentaliteit’. ‘Die woorden komen hard aan. Je voelt de angst in de samenleving. Maar angst is een slechte raadgever. Angst vertroebelt ons beoordelingsvermogen.’

‘Heeft u al een overlevingspakket in huis?’, vroeg de Haarlemse burgemeester Jos Wienen aan zijn inwoners. Hij noemde uitval van vitale infrastructuur, zoals water en stroom, als concrete dreiging. ‘Het is al een tijd geleden dat we serieus moesten nadenken over de risico's en gevolgen van oorlogssituaties in eigen land.’ Ook klimaatverandering werd door veel burgemeesters genoemd als internationaal probleem dat de lokale veiligheid kan beïnvloeden. ‘Ik denk dat het hoe dan ook verstandig is om na te denken over wat je moet doen als de stroom uitvalt, als er geen water uit de kraan komt of als de supermarkt dicht is’, zei Mascha ten Bruggencate van de gemeente Heiloo. ‘Niet alleen vanwege mogelijke dreiging, maar ook omdat we gezien hebben dat het klimaat ons weleens op de proef stelt.’ (ANP/Redactie)