Beperkt beeld van ondermijning in Zaltbommel

Hoewel Zaltbommel een ‘gunstige voedingsbodem’ biedt voor ondermijnende criminaliteit, constateert de rekenkamercommissie aldaar dat er voor de gemeente nog ‘veel te winnen is’ om ondermijning goed in het vizier te krijgen. Dat dit nu nog niet het geval is, wijt de commissie vooral aan een ‘gebrekkige’ organisatorische infrastructuur.

Beperkte beschikbare formatie

Bestuurders, ambtenaren en samenwerkingspartners hebben geen samenhangend beeld van ondermijnende criminaliteit in de gemeente Zaltbommel. Zoals hun collega’s eerder al in Amersfoort en Hoogeveen constateerden, is er volgens de rekenkamercommissie ook in Zaltbommel sprake van een beperkte beschikbare formatie binnen de gemeente voor de aanpak van ondermijning en is de werkdruk hoog. Dat gaat weer ten koste van de kwaliteit van de inzet. ‘Bestrijding van ondermijning moet een hoofdtaak zijn maar raakt in de knel tussen de vele andere veiligheidstaken.’

Fragmentarisch beeld

Partijen krijgen de vinger nog niet geheel achter de aard en schaal van ondermijnende criminaliteit en dat bemoeilijkt de bestrijding ervan. Wel ondervindt de gemeente de gevolgen van prioritering en ingrijpen in andere gebieden in de regio. Op bepaalde verschijnselen is en wordt weliswaar actief beleid gevoerd, opgetreden en resultaat geboekt, constateert de commissie, maar dat gaat vooral om zichtbare en merkbare verschijningsvormen die boven het oppervlak uitkomen. ‘Wat daaronder zit aan onderlinge verbindingen en verbanden, in netwerken en hoe deze doorwerken is beperkt en fragmentarisch in beeld.’ Dit komt volgens de commissie voor een belangrijk deel door een ‘gebrekkige’ organisatorische infrastructuur.

Versterking informatiepositie

Boven en vooral onder het oppervlak is waarschijnlijk meer aan ondermijnende activiteiten gaande dan bij de gemeente bekend is, aldus de commissie. Een dieper, breder en scherper inzicht hierin is een voorwaarde om tot een effectieve aanpak te komen. ‘Alertheid op ondermijnende verschijnselen is een voorwaarde om effectief te kunnen ingrijpen. Daarom verdient de bestrijding van ondermijning binnen de gemeente een stevigere positie, scherpe prioritering en betere onderlinge samenwerking met voldoende beschikbaarheid van mensen.’ Versterking van de informatiepositie is van essentieel belang. Inwoners en anderen die lokaal goed zijn ingevoerd kunnen daaraan door meldingen een belangrijke bijdrage leveren. ‘Zij moeten dan ook te horen krijgen wat er met hun meldingen is gedaan.’

Betrokkenheid raad 'tweeslachtig'

Er dient een duidelijke sturing en voortgangsbewaking te zijn, aldus de commissie, die het een goede zaak vindt dat er nu een bovenlokaal integraal veiligheidsplan is met ambities en prioriteiten en een lokale uitwerking en aanvulling. Maar: in de informatie en de analyse, resultaatgerichte formulering van ambities en doelen, prioritering en vooral omzetting naar acties ‘kunnen er nog grote stappen worden gezet’. De commissie noemt ook de gemeenteraad wiens betrokkenheid ‘tweeslachtig’ lijkt en ‘steviger’ kan. ‘Enerzijds ondersteunt en legitimeert de raad het gevoerde en voorgestelde beleid, anderzijds laat de raad blijken een beperkt beeld te hebben van ondermijnende criminaliteit. Details, incidenten en casuïstiek bepalen meer het handelen dan inzicht in de criminele verschijnselen en oorzaken.’

Te stellig

Nadat de rekenkamercommissie haar conclusies en aanbevelingen had voorgelegd aan het college van Zaltbommel, sprak dat zijn waardering uit voor het onderzoek en onderschreef het hoofdzakelijk de conclusies en aanbevelingen. Toch noemt het college het onderzoek op een aantal punten ‘te stellig’ over wat zich in de gemeente mogelijk voordoet aan ondermijnende criminaliteit. ‘Het algehele gevoel zegt dat er veel aannames zijn verwerkt in het rapport.’ Ook herkent het college zich ‘niet helemaal’ in alle kenschetsen van de gemeente, zoals ‘de ligging tussen drie drugsmarkten’ en de beschrijving van de situatie in het buitengebied (de geringe aanwezigheid van handhavers aldaar, WB). Verder zou ‘met grote regelmaat’ (zeer) oude casuïstiek worden aangehaald. ‘Dit geeft in onze ogen een vertekend en enigszins ongenuanceerd beeld van de huidige situatie.’

Meldpunt ondermijning

Het college wijst erop dat de aanpak van ondermijning en focus op het thema ‘door prioriteiten in de huidige veiligheidsplannen is versterkt’. Er is structureel budget en landelijke versterkingsgelden en provinciale subsidies maken dat de aanpak steeds meer kan worden verstevigd. Als voorbeeld daarvan noemt het college onder meer het inrichten van een meldpunt ondermijning en het vaststellen van regionaal- en lokaal beleid mensenhandel. Ook zijn er bewustwordingscampagnes gevoerd en heeft Zaltbommel het eerste certificaat ontvangen voor de aanpak veilig buitengebied. ‘Met voornoemde acties en maatregelen wordt reeds recht gedaan aan de urgentie op het thema ondermijning en dit zal ook de resterende beleidsperiode worden gedaan.’

Belemmerend en afhoudend

In het nawoord gaat de rekenkamercommissie in op het oordeel van het college dat door de stelligheid van de formuleringen vermoedens als feitelijk worden gelezen en nuanceringen ontbreken. Volgens de commissie kan deze reactie de suggestie wekken dat het allemaal niet zo erg is als wordt voorgesteld. ‘Aangezien ondermijning zich vooral onder de radar afspeelt kan een dergelijke suggestie naar het oordeel van de rkc belemmerend en afhoudend werken voor het verstevigen van de informatiepositie en het verkrijgen van een samenhangend inzicht en daarop geënte acties.’

Neem vermoedens serieus

De informatie in het onderzoek is onder meer gebaseerd op professionele kennis van respondenten en zorgen van inwoners over wat zij in hun directe leefomgeving zien gebeuren. ‘In de bestrijding van ondermijnende criminaliteit zijn ook, en misschien wel juist, vermoedens signalen die serieus moeten worden genomen.’ Over de ‘zeer oude casuïstiek’ zegt de commissie dat deze zaken onder de radar nog steeds hun doorwerking kunnen hebben ‘in en buiten de gemeente, in en buiten de drugsscene’. ‘Daarom is ook hier waakzaamheid geboden.’ Verder ontbreekt bij de gemeente zelf het collectieve geheugen. ‘Bestuurders, ambtenaren en handhavers komen en gaan, maar de daders blijven.’ Dat geheugen heeft de samenleving waarschijnlijk wel. De gemeenteraad zou volgens de rekenkamercommissie een actieve rol kunnen spelen in de nodige waardering en terugkoppeling van meldingen door inwoners. De commissie wil op 30 november a.s. een toelichting op het rapport geven aan de gemeenteraad van Zaltbommel.