Aanpak ondermijning in Barneveld te ‘ad hoc’

De gemeente Barneveld heeft onvoldoende zicht op ondermijnende criminaliteit, zoals op vakantieparken. Dit komt doordat concrete informatie hierover ontbreekt en er geen monitoring is, terwijl er wel duidelijke en gegronde vermoedens en signalen zijn van ondermijning.

Kansen voor criminelen

Dat blijkt uit onderzoek 'Actiegericht pionieren' dat Lokale Zaken en Bureau Beke het afgelopen jaar hebben uitgevoerd in opdracht van de Rekenkamer Vallei & Veluwerand. Volgens het rapport  bieden de ligging, de sociaaleconomische en culturele kenmerken, de lokale infrastructuur en de bedrijvigheid van en in Barneveld kansen voor criminelen. Zo zijn er relatief veel bedrijven in branches die bekend staan als ‘risicobranches’, zoals bouwbedrijven, financiële dienstverlening, autobedrijven en handel in en verhuur van ontroerend goed. Daarnaast zijn er in de gemeente veel vakantieparken. Hier kunnen criminele activiteiten plaatsvinden die eenvoudig uit beeld kunnen blijven. De vraag naar goedkope arbeidskrachten is hoog met het risico op uitbuiting en misstanden rond huisvesting.

Weinig vertrouwen in overheid

Verder is de gemeenschap ‘gesloten’ tegenover de overheid in het algemeen en ook tegenover de politie en de gemeente. Er is weinig vertrouwen in de overheid. De algemene teneur is, volgens het rapport, dat de overheid zich zo min mogelijk moet bemoeien met ondernemers en burgers. Alcohol- en drugsgebruik zijn geaccepteerd; ‘wie hard werkt heeft recht op alcohol en drugs c.q. een verzetje’. Dit leidt regelmatig tot rijden onder invloed van drugs en/of alcohol en gevaarlijk verkeersgedrag. ‘Er is binnen de Barneveldse gemeenschap sprake van een groot gevoel van zelfredzaamheid: we lossen het zelf wel op.’

Steeds meer zorgfraude

Uit politieregistraties blijkt dat ondermijnende criminele praktijken zich veelvuldig voordoen in Barneveld. Het gaat dan om drugshandel, rijden onder invloed (van drank en/of drugs), misstanden met arbeidsmigranten, illegale vuurwerkhandel en in toenemende mate zorgfraude. Ook drugsproductie komt regelmatig voor en drugscriminaliteit kan verweven zijn met bijvoorbeeld witwassen en vermogensdelicten.

Geen prioriteiten

De aanpak van ondermijning in Barneveld is weliswaar actiegericht is, maar ook ad hoc en gericht op incidenten. De gemeente heeft niet goed vastgelegd hoe de aanpak in de praktijk moet worden uitgevoerd, heeft geen duidelijke keuzen gemaakt waar de aanpak op gericht moet zijn en ook geen prioriteiten gesteld. Een klein team van ambtenaren uit het veiligheidsdomein is sinds enkele jaren daadkrachtig aan de slag en heeft voor meer bewustwording binnen de gemeentelijke organisatie gezorgd. De samenwerking met externe partijen, zoals de politie, verloopt soepel. Zij onderhouden nauwe contacten en weten elkaar snel elkaar te vinden bij de aanpak van incidenten.

Beperkte ambtelijke capaciteit

De huidige aanpak vanuit het veiligheidsdomein is positief, maar of samenwerking en aanpak effectief is, kan de rekenkamer niet vaststellen, omdat de gemeente nog maar kort met de huidige aanpak bezig is. Uit het onderzoek komt naar voren dat er in Barneveld ondanks de aanpak van ondermijning kansen zijn voor criminele activiteiten die niet direct worden aangepakt. De rekenkamer noemt de aanpak ook ‘kwetsbaar’ vanwege de beperkte ambtelijke capaciteit van slechts enkele mensen en het feit dat veel kennis bij één persoon ligt. Verder maakt de rekenkamer zich zorgen over de continuïteit.

Blinde vlekken vermijden

De rekenkamer adviseert om een goed onderbouwde beleidsvisie vast te stellen met daarin concrete doelen en prioriteiten voor de ondermijningsaanpak en die te verbinden met het nieuwe Integraal Veiligheidsplan (IVP) 2024-2027. Hierdoor moet continuïteit ontstaan. Ook moet de monitoring en de informatievoorziening worden verbeterd en verbreed, ‘zodat bestaande blinde vlekken worden vermeden’. ‘Betrek daarbij het jongerenwerk en medewerkers sociaal domein en zorg voor uitgebreidere informatie over vakantieparken.’

Expertise op Bibob-toetsing

Verder benoemt de rekenkamer de kwetsbaarheid van de beperkte ambtelijke capaciteit. ‘Bij gelijkblijvende capaciteit is het van belang om deze zo effectief mogelijk in te zetten.’ Tot slot moet de gemeente zorgen voor expertise op Bibob-toetsing, zodat die op alle beleidsterreinen, niet enkel bij risicobranches, kan worden ingezet. De gemeente Barneveld heeft geen Bibob-coördinator. Ook ontbreekt een goed werkend werkproces voor het omgaan met rapportages over drugscriminaliteit die de politie aanlevert.

Mogelijk een Bibob-coördinator

Het college is het eens met de conclusies en aanbevelingen van de rekenkamer, maar wijst ook op de vorderingen die gemaakt worden om de effectiviteit van de aanpak te vergroten. Het college herkent dat ondermijnende praktijken zich veelvuldig voordoen. Dat blijkt ook uit de stijging van het aantal bestuurlijke maatregelen die opgelegd zijn voor handel in hard en/of softdrugs, stelt het. In 2023 zijn dertien last onder dwangsommen opgelegd (in 2021: 1, in 2022: 3). Het ‘Ariadne project’ moet een hernieuwd beeld geven van ontwikkelingen op de vakantieparken in de gemeente. De verbinding met het IVP is al gelegd, aldus het college. En een mogelijke uitkomst van een nog te maken organisatiebreed projectplan op de wet Bibob ‘zou het werven van Bibob-coördinator kunnen zijn’.