Wetsvoorstel: minder streng terugvorderen in de bijstand

Zes Tweede Kamer-fracties willen gemeenten meer ruimte geven om af te wijken van terugvorderingen in de bijstand. Daarvoor dienen de partijen, die samen op zeven zetels na een Kamermeerderheid hebben, vandaag een wetsvoorstel in. Minister Carola Schouten (Armoedebeleid en Participatie, ChristenUnie) is zelf ook bezig met een herziening van de bijstandsregels die zou moeten zorgen voor meer oog voor de menselijke maat.

Meerderheid

Het initiatiefvoorstel wordt ingediend door coalitiepartijen ChristenUnie, D66 en CDA en oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP. Die partijen hebben samen 69 zetels in de Kamer – nog maar zeven zetels verwijderd van een meerderheid.

Kleine overtredingen

Het is een uitbreiding van een voorstel dat vorig jaar door dezelfde partijen werd ingediend. Dat voorstel kwam destijds als reactie op de 'boodschappenaffaire' in de gemeente Wijdemeren, waarbij een bijstandsgerechtigde vrouw duizenden euro's moest terugbetalen omdat ze niet had gemeld dat ze regelmatig boodschappen van haar moeder ontving. De gemeente Wijdemeren was toen naar eigen zeggen wettelijk verplicht om een terugvordering op te leggen. De zes Kamerfracties willen dat gemeenten meer beslisruimte krijgen om in bepaalde gevallen af te wijken van zo'n terugvordering. Ze willen voorkomen dat kleine, soms onbedoelde, overtredingen leiden tot grote terugvorderingen.

Foutje

‘Iedereen maakt wel eens een foutje’, aldus PvdA-Kamerlid Barbara Kathmann. ‘Als je een uitkering ontvangt heeft zo’n foutje grote financiële gevolgen. Met deze wet gaan we weer uit van vertrouwen in mensen en kiezen we de menselijke maat.’

Strenge regels

De Tweede Kamer vergadert woensdagavond over de Participatiewet. Op die wet, waar de bijstandsregels onder vallen, klinkt al langer kritiek. Gemeenten, die de wet uitvoeren, klagen over strenge regels en weinig ruimte voor maatwerk.

Fraudeurs

In de aanloop naar het Kamerdebat stelden GroenLinks-wethouders in twintig steden (waaronder Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven en Tilburg) een manifest op voor een grondige herziening van de Participatiewet. Ook zij willen de regels omtrent boetes en terugvorderingen versoepelen. ‘De huidige Participatiewet ziet mensen zonder werk vooral als fraudeurs’, stellen de wethouders. ‘De wet zorgt dat zij steeds weer worden vernederd met verplichtingen en strenge controles die helemaal niet bij hen passen.’

Bijverdienen

Daarnaast moet volgens hen de verplichte tegenprestatie worden afgeschaft en het budget voor begeleiding van bijstandsgerechtigden verhoogd. Ook de bijstandsuitkering zelf moet met minstens 140 euro per maand omhoog en er moet meer ruimte komen om bij te verdienen naast de uitkering. Ten slotte willen de wethouders de kostendelersnorm – die de uitkering verlaagt voor mensen die samenwonen – afschaffen.

Puzzel 

Ook het kabinet wil de Participatiewet herzien. De wet moet uitgaan van vertrouwen en ruimte bieden voor maatwerk, zo klonk het in het coalitieakkoord. Minister Carola Schouten (ChristenUnie) voor Armoedebeleid en Participatie is die ambitie aan het uitwerken. 'Dat is geen makkelijk te leggen puzzel', schreef ze maandag in een brief aan de Kamer. Daarom wil ze de herziening in twee delen wil splitsen. Enerzijds moeten op korte termijn de 'scherpe randen' uit de wet worden gehaald. Anderzijds moet er een 'beweging' op gang komen om vertrouwen en de menselijke maat een centrale plek te geven in de wet en de uitvoering daarvan.

Kostendelersnorm

Sommige verbeterpunten moeten al vanaf 1 januari 2023 in werking treden, wat Schouten betreft. Eén van die punten is het aanpassen van de kostendelersnorm. Het kabinet wil die norm niet meer laten gelden voor jongeren tot 27 jaar, omdat is gebleken dat dat kan leiden tot dakloosheid onder jongeren.