Tilburgse wethouder leefde een maand op bijstandsniveau

Een maand lang leven op bijstandsniveau heeft de Tilburgse wethouder Esmah Lahlah gesterkt in de overtuiging dat het bijstandsregime op de schop moet. 'Het besef dat je nog 5 cent op je rekening hebt staan, dat doet iets met je.'

Inzichten
Ze wilde wel eens weten hoe het voelt om rond te moeten komen van een bijstandsuitkering, zoals ruim 6500 Tilburgse huishoudens dag in dag uit doen. Daarom vroeg wethouder Esmah Lahlah (arbeidsparticipatie en bestaanszekerheid, partij-onafhankelijk) voor één maand een uitkering aan. Op donderdag 1 april keert ze met nieuwe inzichten en energie terug naar het 'normale' leven.

Geen koffie
'Ik zou willen dat ik iets anders kon zeggen, maar ik ben blij dat het erop zit', vertelt Lahlah. De grootste opluchting is dat ze weer koffie kan kopen. 'Geen koffie, geen humeur', verklaart ze. Een week geleden deed Lahlah haar laatste boodschappen van de maand. Ze was anderhalf uur bezig met het boodschappenlijstje en hield nog precies 5 cent op haar rekening over. Eerder die maand kon ze haar koffieapparaat niet laten repareren, had ze geen geld voor hooikoortstabletten en moest ze zes dagen sparen om een ijsje te kunnen betalen.

Vangnet
Lahlah ging uit van leefgeld van ongeveer 50 euro per week, waarvan ze alle uitgaven behalve de vaste lasten moest betalen. Lahlah: 'Daar kun je net van rondkomen als het alleen om boodschappen gaat. Maar je hebt ook andere dingen nodig, zoals kleding en benzine. En er gebeurt altijd wat: er gaat iets kapot, een onverwachte rekening of je hebt een cadeautje nodig voor een verjaardag. De bijstand is een vangnet, en het is hartstikke fijn dat het er is, maar het houdt je ook echt wel gevangen, heb ik gemerkt.'

Toon
Ook heeft Lahlah ondervonden hoe stressvol de bijstand kan zijn, al was het maar een maand. 'De post wilde ik niet meer openmaken. Ik dacht, daar komt een rekening.' Ook schrok ze van de toon van de brieven van haar eigen gemeente. 'Ik werd opgeroepen voor een meldingsgesprek, en ik moest bewijs aanleveren. Ik had liever gehad dat iemand belt en zegt: wat vervelend dat u bijstand moet aanvragen, wat kan ik voor u doen?'

Samenwonen
Verder had ze een dagtaak aan het invullen van allerlei formulieren. 'De Belastingdienst, de Voedselbank, Stichting Leergeld – elke keer moet je je verhaal doen. Je hebt geen enkele privacy', aldus Lahlah. Over privacy gesproken: de uitkering beïnvloedde ook Lahlah's privéleven. Haar LAT-partner, waarmee ze normaal gesproken meer dan de helft van de tijd samenwoont, moest gedurende de bijstandsmaand maar thuisblijven. Samenwonen heeft immers gevolgen: het kan de uitkering verlagen of het recht op bijstand zelfs helemaal wegnemen.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Wethouder Lahlah. Beeld: Dolph Cantrijn.

Gevangen
Als wethouder wist ze natuurlijk al wel hoe de bijstand werkt. 'Dus veel dingen die ik heb ervaren, waren niet nieuw voor mij’, aldus Lahlah. ‘Maar het komt op een andere manier binnen. Het gevoel dat je gevangen bent, het besef dat je nog 5 cent op je rekening hebt staan, dat doet iets met je.' Dat geeft haar nieuwe energie om de bijstand te verbeteren: 'De gedrevenheid en verantwoordelijkheid die ik al voelde, voel ik nu nog sterker.'

Vertrouwen
Lahlah heeft een behoorlijke verlanglijst aan hervormingen van het bijstandsregime paraat. In haar eigen gemeente wil ze als eerste werken aan de communicatie met inwoners. 'Communicatie, communicatie, communicatie. Op de website, in de formulieren, in de brieven en de telefoontjes. Dat moet allemaal uitgaan van vertrouwen, nabijheid en maatwerk, zoals we dat in het beleid ‘Tilburg Investeert in Perspectief’ hebben vastgelegd.'

Onmenselijkheid
Maar de grootste veranderingen moeten op landelijk niveau plaatsvinden. 'Richting het rijk ga ik nu nog harder de strijd aan tegen de onmenselijkheid van de Participatiewet', belooft Lahlah. 'Het rijk moet nu gewoon aan de slag. Zodra de formatie klaar is: hup, de Participatiewet aanpassen. Het moet simpeler, duidelijker, humaner.'

Investeringen
Wat dat concreet inhoudt? Lahlah: ‘De bijstand moet omhoog. Het moet een individueel recht zijn, niet gebaseerd op het huishouden. Daarnaast moet het makkelijker zijn om parttime te werken, en parttime werk moet lonen. Bovendien moet er ruimte zijn voor scholing en bijscholing. Niet een cursus hier en daar, maar echte scholing.’ Daarvoor zijn forse investeringen nodig, wat Lahlah betreft. 'Gemeenten hebben van het rijk meer ruimte en financiële middelen nodig om de juiste dingen te kunnen doen voor onze inwoners in lijn met de doelstelling van de decentralisatie.’

Basisbanen
Ten slotte wil Lahlah een oplossing voor bijstandsgerechtigden voor wie uitstroom naar de arbeidsmarkt geen optie is. 'De gedachte van de Participatiewet is: als we de bijstand maar zo ingewikkeld mogelijk maken, gaan mensen wel op zoek naar werk. Maar zo werkt het niet. Mensen willen wel, maar voor veel mensen lukt dat niet. Dat betekent niet dat ze geen talenten hebben, maar dat wij er als samenleving niet in slagen om die talenten te benutten. Daar moeten we een antwoord op hebben.' Daarom wil Lahlah in Tilburg gaan experimenteren met basisbanen. En ook daarvoor moet het rijk met extra geld over de brug komen.