VNG: nieuwe eigen bijdrage Wmo te laag

Wanneer hogere inkomens maximaal 275 euro per maand moeten betalen voor de Wmo, verwacht de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ‘een te gering (gedrags)effect’. Mensen in deze inkomensgroep zullen pas zelf ondersteuning of hulp regelen als het echt financieel voordelig is. Dat terwijl de herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage er juist voor moet zorgen dat hoge en middeninkomens stoppen met de gesubsidieerde hulp vanuit de Wmo.

De VNG schrijft verheugd te zijn met het voorstel om per 2026 weer een inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor de Wmo in te voeren. Het huidige abonnementstarief heeft weliswaar ‘de schoonheid van de eenvoud’, maar kent een ‘te grote aanzuigende werking’ en kost gemeenten ieder jaar ‘veel teveel geld’.

Verdubbeling

Sinds de invoering van het abonnementstarief is het aantal mensen dat gebruikmaakt van huishoudelijke hulp in de hogere inkomensklasse ongeveer verdubbeld. In de eerste helft van 2023 kregen ruim 485 duizend mensen huishoudelijke hulp. Dat is 27 procent meer dan vier jaar geleden, toen het abonnementstarief werd ingevoerd. In totaal ontvingen ruim 1,1 miljoen mensen thuis hulp of ondersteuning via de Wmo, 10 procent meer dan in 2019.

Eigen bijdrage

‘De weerstand vanuit gemeenten tegen het abonnementstarief is nog steeds actueel’, constateert de gemeentekoepel. Maar er zijn ook zorgen over de afschaffing. Het demissionair kabinet wil de eigen bijdrage maximeren op 275 euro per maand. Volgens staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) staat dit bedrag ongeveer gelijk aan de maandelijkse kosten voor gemeenten van twee uur huishoudelijke hulp per week. De VNG voorziet echter ‘een te gering (gedrags)effect’ wanneer de hogere inkomens maximaal 275 euro per maand moeten betalen. Mensen in deze inkomensgroep zullen pas zelf ondersteuning of hulp regelen als het echt een financieel voordeel oplevert, meent de gemeentekoepel. Dat terwijl de herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage er juist voor moet zorgen dat hogere en middeninkomens stoppen met de gesubsidieerde hulp vanuit de Wmo.

Rekensom

Dat zal echter beperkt gebeuren als inwoners straks maximaal 275 euro per maand betalen. De VNG komt bovendien met een andere rekensom. Gemeenten betalen ongeveer 35 à 40 euro per uur voor huishoudelijke hulp; bij twee uur per week zijn gemeenten maandelijks dus 280 tot 320 euro kwijt. ‘Dat bedrag maakt het verschil alweer groter en aantrekkelijker voor mensen, die het kunnen, om het zelf te regelen op de particuliere markt’, schrijft de gemeentekoepel. ‘Als de keuze voor een particuliere hulp niet een substantieel financieel voordeel oplevert, is de kans groot dat men via de Wmo aanspraak blijft maken op de voorziening.’ De VNG vraagt zich daarom af waarom het kabinet kiest voor 275 euro.

Broze besparing

Daarnaast zet de gemeentekoepel vraagtekens bij het financieel effect van het wetsvoorstel in relatie tot de uitname uit het gemeentefonds, direct bij de invoering in 2026. Het is volgens de VNG onzeker of gemeenten per 2026 daadwerkelijk 225 miljoen euro minder kosten hebben, zoals het kabinet verwacht. Naast de ontbrekende financiële prikkel – onder andere door het lage maximumtarief van 275 euro – zien gemeenten meer redenen waardoor het in- en uitstroomeffect veel beperkter is dan het ministerie van VWS vermoedt. Zo is er het ‘comfort van de Wmo’: als mensen eenmaal gewend zijn aan hun voorziening, is de stap groot om alles weer zelf te regelen. Ook wijzen de gemeenten op het schaarse aanbod op de particuliere markt. Door de arbeidsmarktkrapte is het voor inwoners moeilijk om zelf huishoudelijke hulp te regelen. Daardoor zullen ze toch de Wmo blijven gebruiken.

Hogere kosten

Zoals de VNG het nu ziet worden met het wetsvoorstel (inclusief de lagere regelgeving) de uitvoeringskosten voor gemeenten per 2026 hoger. ‘In de meest positieve situatie kost het wetsvoorstel gemeenten geen extra geld, maar als de aannames niet juist zijn, dienen gemeenten middelen elders in hun begroting te vinden’, signaleert de gemeentekoepel. Zij dringt daarom aan op een onafhankelijk onderzoek naar het gedragseffect van de nieuwe systematiek, inclusief het maximumtarief van 275 euro.